Кентау қалалық сотында «Сот актілерін апелляциялық тәртіппен даулау туралы» тақырыбында семинар өтті

Кентау қалалық сотының судьясы Курамысов қалалық мемлекеттік мекемелерінің заңгерлері арасында «Сот актілерін апелляциялық тәртіппен даулау туралы» тақырыбында семинар өткізді. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының ұсыныстарын ескере отырып, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 18 мамырдағы N394 Қаулысымен апелляциялық, кассациялық өтініштерді келісуді қараудың жаңа алгоритмі бекітілді. Аталған алгоритмде келісуге сұрау салуды, оған қоса берілген құжаттарды беру тәртібі, жоғары тұрған мемлекеттік органның келісу туралы шешім шығаруы және оның мазмұны бойынша мәселелер қамтылған. Апелляциялық шағым беру құқығын жоғары тұрған мемлекеттік органдармен келісу қажеттілігі туралы процесуалдық заң мемлекеттік органдарменжәне соттармен әрдайым орындала бермейтінін атап өту керек. АПК-нің 401-бабының талаптарына қарамастан бірінші сатыдағы соттары жоғары тұрғанмемлекеттік органмен шағым беру құқығын келіспестен шағымдарды апелляциялық сатыдағы сотқа жолдау фактілері көп кездеседі.
Сот — бұл дауларды, құқық бұзушылықтарды және басқа да құқықтық мәселелерді шешуге арналған мемлекеттік орган. Соттар азаматтық, қылмыстық, әкімшілік және басқа да істерді қарау үшін құрылады. Соттың негізгі функциялары мен міндеттері мыналарды қамтиды: 1. Соттың негізгі функциялары. Дауларды шешу: Сот тараптар арасындағы құқықтық дауларды, азаматтық істерді, қылмыстық істерді және әкімшілік істерді қарастырып, шешім қабылдайды. Құқық қорғау: Сот заңдарды қолданып, азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз етеді. Әлеуметтік әділеттілік: Сот шешімдері қоғамда әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған, бұл құқық қорғау және тәртіп сақтау принциптеріне негізделген. Заңның үстемдігі: Сот заңды қолдану арқылы құқықтық жүйенің тұрақтылығын қамтамасыз етеді, заңның үстемдігін қолдайды. 2. Сот жүйесінің құрылымы. Алғашқы инстанция: Істерді алғаш қарастыратын сот, әдетте, аудандық немесе қалалық соттар болып табылады. Апелляциялық сот: Алғашқы инстанция сотының шешіміне шағымдану үшін апелляциялық сотқа жүгіну мүмкіндігі бар. Жоғарғы сот: Заңды қолдану мәселелері бойынша түпкілікті шешім шығаратын сот. Ол төменгі соттардың шешімдерін тексеріп, заңдылықты қамтамасыз етеді. 3. Сот процестері. Азаматтық процесс: Азаматтық дауларды (мысалы, меншік, келісімшарттар) қарау рәсімі. Қылмыстық процесс: Құқық бұзушылықтарға қатысты қылмыстық істерді қарау. Әкімшілік процесс: Мемлекеттік органдар мен азаматтар арасындағы әкімшілік дауларды шешу. 4. Соттың қағидаттары. Нейтралдық: Сот объективті түрде, ешбір жақты қолдамай, барлық тараптардың мүдделерін ескереді. Құпиялылық: Сот процесі көбінесе жария, бірақ кейбір істерде (мысалы, кәмелетке толмаған балалар туралы) құпия болуы мүмкін. Соттық бақылау: Сот шешімдерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру. Сот — құқықтық жүйенің негізгі элементі, ол қоғамдағы тәртіп пен әділеттілікті қамтамасыз етеді. Соттардың қызметі заңдарды орындау, азаматтардың құқықтарын қорғау және дауларды әділ шешу арқылы қоғамда құқықтық тәртіпті сақтау үшін маңызды.
Сот актілерін апелляциялық тәртіппен даулау — бұл бірінші инстанция сотының шығарған шешіміне немесе ұйғарымына қарсы тараптың шағым жасауы. Апелляциялық процедура сот актілерінің заңдылығын, негізділігін және дұрыс қолданылуын тексеруге бағытталған. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, апелляциялық тәртіппен даулау процесі белгілі бір кезеңдер мен талаптарды қамтиды. Апелляциялық тәртіппен даулау кезеңдері. Апелляциялық шағымды дайындау. Тараптар (апеллянт) бірінші инстанция сотының актісіне қарсы шағым жазады. Шағымда соттың актісінің қандай бөліктеріне және не себептен қарсы екендігі көрсетіледі. Шағымға заңды негіздер, фактілер, дәлелдер және талаптар қоса беріледі.
Шағымды беру. Апелляциялық шағым бірінші инстанция сотына немесе апелляциялық сотқа беріледі. Шағымның мерзімі, әдетте, 15 күннен аспайды (заңда көрсетілген нақты мерзімдерге сәйкес). Шағымды қарау. Апелляциялық сот шағымды қабылдағаннан кейін, апелляциялық процесс басталады. Сот шағымды, алғашқы инстанцияның материалдарын, тараптардың пікірлерін және басқа да дәлелдерді қарастырады. Апелляциялық сот тараптарды тыңдай алады, бірақ бұл әрқашан міндетті емес. Сот отырысы. Апелляциялық сот отырысы өтеді. Онда тараптар өз позицияларын ұсынуға, дәлелдер келтіруге және сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік алады. Сот отырысы барысында апелляциялық сот шешім қабылдайды. Шешім қабылдау. Апелляциялық сот бірінші инстанцияның шешімін өзгертуі, күшін жоюы немесе толық немесе жартылай растауы мүмкін. Соттың шешімі апеллянтқа және басқа тараптарға хабарланады.Апелляциялық сот шешіміне шағым. Апелляциялық соттың шешіміне де шағымдануға болады, бірақ ол жоғары инстанция сотына беріледі (мысалы, Жоғарғы сотқа). Апелляциялық тәртіптің ерекшеліктері. Сот актісінің тексерілуі: Апелляциялық сот бірінші инстанцияның шешімін тексеріп, оның заңдылығын, негізділігін және дәлелділігін бағалайды. Тергеу материалдары: Апелляциялық сот тергеу материалдарын қайта қарау мүмкіндігіне ие, бірақ көбінесе бірінші инстанцияда жиналған материалдарды негізге алады. Шағымның негіздері: Апелляциялық шағымдар тек заңдық немесе процедуралық қателерге, шешімнің негізсіздігіне және дәлелдердің жеткіліксіздігіне негізделуі тиіс.
Сот актілерін апелляциялық тәртіппен даулау — заңның құқықтық жүйесіндегі маңызды процесс. Бұл процесс тараптарға сот шешімдерін қайта қарау, құқықтарын қорғау және әділеттілікті қамтамасыз ету мүмкіндігін береді.
Апелляциялық сот — бұл бірінші инстанция сотының шешімдеріне, ұйғарымдарына және актілеріне апелляциялық тәртіппен шағымдар мен өтініштерді қарастыруға арналған сот органы. Апелляциялық соттың негізгі мақсаты — құқықтың үстемдігін, әділеттілікті және заңды қолданудың дұрыстығын қамтамасыз ету. Апелляциялық соттың функциялары. Шағымдарды қарастыру: Апелляциялық сот бірінші инстанцияның шешімдеріне қарсы тараптардың шағымдарын қабылдап, оларды тексереді. Заңды қолдануды тексеру: Апелляциялық сот бірінші инстанция сотының заңдарды дұрыс қолдануын, процестік нормалардың сақталуын, дәлелдердің жеткіліктілігін тексереді. Жаңа дәлелдерді қарастыру: Апелляциялық сот жаңа дәлелдерді, ақпаратты немесе материалдарды қайта қарастыра алады, бірақ көбінесе бірінші инстанцияда ұсынылған материалдарға сүйенеді. Шешім шығару: Апелляциялық сот шағымды қарағаннан кейін, бірінші инстанцияның шешімін өзгертуі, күшін жоюы немесе растауы мүмкін. Сот шешімі күшіне енген соң, тараптарға хабарланады. Сот отырыстары: Апелляциялық сот отырысында тараптар өз дәлелдерін, позицияларын және сұрақтарға жауап бере алады. Апелляциялық соттың құрылымы. Инстанциялар: Апелляциялық соттар бірнеше деңгейде болуы мүмкін. Мысалы, Қазақстан Республикасында аудандық (қалалық) соттардың апелляциялық соттары, облыстық (мемлекеттік) соттар, сондай-ақ Жоғарғы сот. Судьялар: Апелляциялық сотта бірнеше судья (кәсіби сот құрамында) болуы мүмкін, олар шешім қабылдау барысында бірлесіп жұмыс істейді. Апелляциялық соттың артықшылықтары. Заңды қорғау: Апелляциялық сот тараптардың құқықтарын қорғау үшін маңызды рөл атқарады, өйткені ол бірінші инстанцияның шешімдерінің заңдылығын тексереді. Әділеттілікті қамтамасыз ету: Апелляциялық процесс әділеттілік пен құқықтың үстемдігін қолдауға көмектеседі. Кәсіби бақылау: Апелляциялық сот тәжірибелі судьялармен жұмыс істейді, бұл сот шешімдерінің сапасын арттырады. Апелляциялық сотқа жүгіну тәртібі. Шағымның дайындалуы: Тараптар апелляциялық шағымды жазып, оның негіздеріне сілтеме жасауы тиіс. Шағымды беру: Шағым бірінші инстанция сотына немесе апелляциялық сотқа берілуі мүмкін. Шағымды қарау мерзімі: Апелляциялық шағымның мерзімі, әдетте, 15 күннен аспайды, бірақ нақты мерзімдер заңнамада көрсетіледі. Сот отырысы: Апелляциялық сот отырысы өткізіледі, онда тараптар өз позицияларын қорғауға мүмкіндік алады. Шешім шығару: Апелляциялық сот шешім қабылдағаннан кейін, тараптарға хабарланады. Апелляциялық сот — құқықтық жүйедегі маңызды орган, ол тараптарға заңды қорғау, әділеттілік және құқықтың үстемдігін қамтамасыз ету үшін мүмкіндік береді. Апелляциялық соттың қызметі азаматтардың құқықтарын қорғау және құқық бұзушылықтарды болдырмау үшін қажетті механизмді құрайды.
Апелляциялық шағым беру — бұл бірінші инстанция сотының шығарған шешіміне немесе ұйғарымына қарсы тараптың шағым жасау процесі. Апелляциялық шағым беру тәртібі заңнамада нақты көрсетілген және ол тараптарға сот шешімдерін қайта қарау, құқықтарын қорғау және әділеттілікті қамтамасыз ету мүмкіндігін береді. Апелляциялық шағымды беру тәртібі. Шағымның дайындалуы. Шағым жазу үшін алғашқы инстанция сотының шешімі, ұйғарымы немесе актісі қажет. Шағымда келесі мәліметтер болуы тиіс: Тараптардың аты-жөні, мекенжайы және байланыс деректері.
Соттың атауы (қай сотқа шағым жасалатыны). Сот актісінің деректері (қашан, қай жерде қабылданғаны). Шағымның негіздері (неге қарсы, қандай заңды нормаларға сілтеме жасалатындығы). Шағымда талап етілетін шешімнің түрі (мысалы, бірінші инстанцияның шешімін өзгерту немесе жою).
Шағымды беру мерзімі. Апелляциялық шағымды беру мерзімі, әдетте, 15 күннен аспайды. Бұл мерзім бірінші инстанция сотының шешімі тараптарға хабарланған күннен бастап есептеледі. Шағымды беру орны. Апелляциялық шағымды бірінші инстанция сотына немесе тікелей апелляциялық сотқа беруге болады. Шағымды жеке қолмен, пошта арқылы немесе электрондық форматта беруге болады (заңнамаға сәйкес). Шағымның қаралуы. Апелляциялық сот шағымды алғаннан кейін, оның заңды және процедуралық негіздерін тексереді. Егер шағым барлық талаптарға сәйкес келсе, сот шағымды қабылдап, қарауға алады. Апелляциялық сот тараптарды тыңдап, олардың дәлелдерін, құжаттарын және басқа материалдарды қарастырады. Сот отырысы. Апелляциялық сот отырысы кезінде тараптар өз позицияларын ұсына алады. Сот процессуалдық нормалар мен заңдарды ескере отырып, шешім қабылдайды. Шешім қабылдау. Апелляциялық сот шешім қабылдағаннан кейін, тараптарға оны хабарлайды. Соттың шешімі үш нұсқада болуы мүмкін: Бірінші инстанцияның шешімін растау. Бірінші инстанцияның шешімін өзгерту. Бірінші инстанцияның шешімін жою.
Шағымның негіздері. Апелляциялық шағымда негіздер ретінде мыналар болуы мүмкін: Заңды бұзушылық: Бірінші инстанция сотының заңды бұзғаны, яғни заңды нормаларды дұрыс қолданбауы. Процедуралық қателіктер: Сот процесінде процессуалдық нормалардың сақталмауы, мысалы, дәлелдемелерді қабылдау немесе тергеу процедураларының бұзылуы. Шешімнің негізсіздігі: Сот шешімі фактілер мен дәлелдерге сәйкес келмеген жағдайда, немесе сот тараптардың құқықтарын елемей шешім қабылдаған болса. Апелляциялық шағым беру — заңды қорғау механизмі болып табылады, ол азаматтарға және ұйымдарға сот шешімдерін қайта қарау және құқықтарын қорғау мүмкіндігін ұсынады. Заңды нормаларды ескере отырып, апелляциялық шағымды дұрыс дайындау, беру және қорғау — құқықтық процесте маңызды кезең.
Кассациялық сот — бұл жоғары инстанция соты, оның негізгі міндеті — төменгі инстанциялардың (алғашқы және апелляциялық) шешімдерінің заңдылығын, негізділігін және әділдігін тексеру. Кассациялық соттардың қызметі құқық қорғау жүйесінің маңызды элементі болып табылады, өйткені олар құқықтың үстемдігін қамтамасыз етеді және азаматтардың құқықтарын қорғайды. Кассациялық соттың негізгі функциялары. Шешімдердің тексерілуі: Кассациялық сот төменгі соттардың шығарған шешімдері мен актілерін тексереді. Бұл тек заңдылықты ғана емес, сонымен қатар шешімдердің дұрыс қолданылуын да қамтиды. Заңды нормалардың түсіндірілуі: Кассациялық сот заң нормаларын біркелкі түсіндіру мен қолдануды қамтамасыз етеді, бұл құқықтық жүйеде тұрақтылықты арттырады. Сот актілерін өзгерту немесе жою: Егер кассациялық сот төменгі соттың шешімі заңсыз немесе негізсіз деп тапса, ол шешімді өзгертуі немесе жоюы мүмкін. Процесстің біртұтастығын қамтамасыз ету: Кассациялық соттың қызметі құқықтық процесте заңды және әділеттілікті сақтау, азаматтардың құқықтарын қорғау және сот шешімдерінің біртұтастығын қамтамасыз етуге бағытталған. Кассациялық соттың құрылымы. Кассациялық сот инстанциялары: Қазақстан Республикасында Жоғарғы сот кассациялық инстанция ретінде әрекет етеді. Ол төменгі инстанциялардың (аудандық, облыстық, апелляциялық) шешімдеріне кассациялық шағымдарды қарастырады. Судьялар: Кассациялық сотта бірнеше судья (кәсіби сот құрамында) жұмыс істейді, олар шешім қабылдау барысында бірлесіп жұмыс істейді. Кассациялық сотқа жүгіну тәртібі. Кассациялық шағымды дайындау: Кассациялық шағымды беру үшін, тараптардың (кассациялық шағым берушінің) алғашқы немесе апелляциялық инстанция сотының шешіміне қарсы жазбаша шағым жасауы қажет. Шағымда заңды негіздер, дәлелдер және талаптар көрсетіледі. Шағымның мерзімі: Кассациялық шағымды беру мерзімі, әдетте, 30 күннен аспайды. Бұл мерзім бірінші немесе апелляциялық инстанция сотының шешімі тараптарға хабарланған күннен бастап есептеледі. Шағымды беру орны: Кассациялық шағым Қазақстан Республикасының Жоғарғы сотына беріледі. Шағымды қарау: Кассациялық сот шағымды алғаннан кейін, оның заңды және процедуралық негіздерін тексереді. Егер шағым барлық талаптарға сәйкес келсе, сот шағымды қабылдап, қарауға алады. Сот отырысы: Кассациялық сот отырысында тараптар өз позицияларын ұсына алады. Сот процессуалдық нормалар мен заңдарды ескере отырып, шешім қабылдайды. Шешім қабылдау: Кассациялық сот шешім қабылдағаннан кейін, тараптарға оны хабарлайды. Соттың шешімі төменгі инстанциялардың шешімдерін растауы, өзгертуі немесе жоюы мүмкін. Кассациялық соттың артықшылықтары. Заңды қорғау: Кассациялық сот азаматтардың құқықтарын қорғау үшін маңызды рөл атқарады, өйткені ол төменгі инстанциялардың шешімдерінің заңдылығын тексереді. Әділеттілікті қамтамасыз ету: Кассациялық процесс әділеттілік пен құқықтың үстемдігін қолдауға көмектеседі. Кәсіби бақылау: Кассациялық сот тәжірибелі судьялармен жұмыс істейді, бұл сот шешімдерінің сапасын арттырады. Кассациялық сот — құқықтық жүйедегі маңызды орган, ол тараптарға заңды қорғау, әділеттілік және құқықтың үстемдігін қамтамасыз ету үшін мүмкіндік береді. Кассациялық соттың қызметі азаматтардың құқықтарын қорғау және құқық бұзушылықтарды болдырмау үшін қажетті механизмді құрайды.
Кассациялық сотқа шағым беру — бұл азаматтардың, ұйымдардың немесе прокурордың алғашқы немесе апелляциялық инстанция сотының шешіміне (ұйғарымына) қарсы кассациялық шағым жазу процессі. Кассациялық соттың мақсаты — құқықтық жүйенің әділдігін, заңдылығын және біртұтастығын қамтамасыз ету. Кассациялық шағымды беру тәртібі. Шағымды дайындау. Кассациялық шағымды дайындау үшін сізге алғашқы немесе апелляциялық инстанция сотының шешімі немесе ұйғарымы қажет. Шағымда келесі мәліметтер болуы тиіс: Тараптардың деректері: Шағым берушінің (кассациялық шағымды жазушының) толық аты-жөні, мекенжайы, байланыс деректері. Соттың атауы: Қай сотқа шағым берілетіні (Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты). Шешімнің деректері: Алғашқы немесе апелляциялық соттың шешімі, ұйғарымы туралы мәліметтер (нөмірі, күні, қай сотта шығарылғаны). Шағымның негіздері: Неге қарсы шағым жасалып жатқаны, заңдық нормалар мен дәлелдер (заңды бұзушылықтар, процедуралық қателіктер, шешімнің негізсіздігі). Шағымның мерзімі. Кассациялық шағымды беру мерзімі, әдетте, 30 күннен аспайды. Бұл мерзім алғашқы немесе апелляциялық соттың шешімі тараптарға хабарланған күннен бастап есептеледі.Шағымды беру орны. Кассациялық шағымды Қазақстан Республикасының Жоғарғы сотына беру қажет. Шағымды жеке қолмен, пошта арқылы немесе электрондық форматта (Е-лайық платформасы арқылы) беруге болады. Шағымды қарау. Кассациялық сот шағымды алғаннан кейін, оның заңды және процедуралық негіздерін тексереді. Егер шағым барлық талаптарға сәйкес келсе, сот шағымды қабылдап, қарауға алады.Кассациялық сот тек заңдылықты тексереді, яғни фактілер мен дәлелдерді қайта қарау құзыреті жоқ. Сот отырысы. Кассациялық сот отырысы кезінде тараптар өз дәлелдерін ұсына алады. Сот процессуалдық нормалар мен заңдарды ескере отырып, шешім қабылдайды. Шешім қабылдау. Кассациялық сот шешім қабылдағаннан кейін, тараптарға оны хабарлайды. Соттың шешімі: Алғашқы немесе апелляциялық инстанцияның шешімін растауы, Алғашқы немесе апелляциялық инстанцияның шешімін өзгертуі, Алғашқы немесе апелляциялық инстанцияның шешімін жоюы мүмкін. Шағымның негіздері. Кассациялық шағымда мыналар негіз бола алады: Заңды бұзушылық: Бірінші немесе апелляциялық инстанция сотының заңды бұзғаны. Процедуралық қателіктер: Сот процесінде процессуалдық нормалардың сақталмауы. Шешімнің негізсіздігі: Сот шешімі фактілер мен дәлелдерге сәйкес келмеген жағдайда, немесе сот тараптардың құқықтарын елемей шешім қабылдаған болса. Кассациялық сотқа шағым беру — заңды қорғаудың маңызды механизмі, ол азаматтарға және ұйымдарға сот шешімдерін қайта қарау, құқықтарын қорғау және әділеттілікті қамтамасыз ету үшін мүмкіндік береді. Кассациялық шағымды дұрыс дайындау, беру және қорғау — құқықтық процестің маңызды кезеңі.