Қазығұрт ауданында «Бала құқығы – адам құқығы» атты шара өтті

Түркістан облысы Қазығұрт ауданының адами әлеуетті дамыту бөліміне қарасты «Қызылтаң» жалпы орта білім беретін мектебінде «Бала құқығы – адам құқығы» тақырыбында республикалық онкүндік өткізілуде. Бекітілген жоспарға сай 15 қараша күні қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдері А. Ахметова мен М. Жұмашевалар мектеп оқушылары арасында «Құқығым бар » тақырыбында эссе жаздырды. Эссе жаздырудағы басты мақсат – оқушылардың құқықтық білімдерін жетілдіру, құқықтық білім әр адамның ісі екенін ұғындыру, тұжырым жасауға үйрету, балалардың бойына құқықтық, патриоттық, адамгершілік тәрбиені сіңіру. Оқушыларға құқықтық тәрбие, құқықтық мәдениет туралы терең талдау ұсынылып, тақырып түсіндірілді. Оқушылар осы бағытта өз түсініктері бойынша эссе жазды. Кез келген адам еліміздің заңдарынан хабардар болып, өз құқығын қорғай білуі тиіс екенін түсінді. Сондықтан да мектеп оқушыларына құқықтанудан терең білім беру қажет. Мұндай сабақтардың оқушыларға берер тәрбиелік мәні зор.
Құқықтық тәрбие – бұл азаматтардың құқықтық мәдениетін, құқықтық сана-сезімін қалыптастыру және құқықтық білім беру процесі. Құқықтық тәрбие азаматтардың заңдарды, құқықтарды, міндеттерді түсінуі мен олардың орындалуына жауапкершілікпен қарауын қамтамасыз етеді. Құқықтық тәрбиенің маңызы: Құқықтық мәдениетті қалыптастыру: Құқықтық тәрбие азаматтардың құқықтық мәдениетін арттырып, құқықтарға және заңдарға құрметпен қарауды насихаттайды. Азаматтық жауапкершілікті арттыру: Құқықтық тәрбиенің нәтижесінде азаматтар өз құқықтарын ғана емес, сондай-ақ міндеттерін де түсінеді. Бұл олардың азаматтық жауапкершілігін арттырады. Заңды бұзушылықтардың алдын алу: Құқықтық тәрбие азаматтарға заңдардың мәнін түсінуге, құқық бұзушылықтардың салдарын білуге мүмкіндік береді. Бұл құқық бұзушылықтарды азайтады. Әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз ету: Құқықтық тәрбие азаматтардың заң алдында теңдігін, әлеуметтік әділеттілікті түсінуге ықпал етеді. Демократиялық қоғамды дамыту: Құқықтық тәрбие демократиялық құндылықтарды насихаттайды, азаматтардың құқықтарын қорғау және қоғамдық белсенділікті арттыру мақсатында құқықтық қатынастарды дамытуға ықпал етеді. Құқықтық тәрбиенің негізгі бағыттары: Білім беру: Мектептер мен жоғары оқу орындарында құқық негіздері курстарының енгізілуі, құқықтық білім беру бағдарламаларын өткізу. Ақпараттық науқандар: Құқықтық сауаттылықты арттыру үшін ақпараттық науқандар, семинарлар, тренингтер ұйымдастыру. Құқық қорғау органдары мен қоғамдық ұйымдар арқылы құқықтық ақпаратты тарату.
Сот, құқық қорғау және құқықтық қызмет көрсету: Азаматтарға құқықтық кеңес беру, сот жүйесі мен құқық қорғау органдарының жұмысы туралы ақпарат тарату. Бұл азаматтарға құқықтарын қорғау үшін құқықтық механизмдерді пайдалануға мүмкіндік береді. Практикалық тәжірибе: Студенттер мен жастарды құқықтық мәселелер бойынша тәжірибелік сабақтар, сот процесіне қатысу, құқық қорғаушылармен сұхбаттасу арқылы құқықтық тәрбие беру. Азаматтық қоғамның рөлі: Құқықтық тәрбие азаматтық қоғам ұйымдарының, құқық қорғаушылар мен белсенділердің жұмысына байланысты. Олар құқықтық сауаттылықты арттыруға және азаматтарды құқықтық ақпаратпен қамтамасыз етуге ықпал етеді. Құқықтық тәрбиенің құралдары:
Оқу материалдары: құқықтық кітаптар, оқулықтар, құқықтық түсініктемелер. Аудио-визуалдық материалдар: бейнемазмұн, радиобағдарламалар, вебинарлар. Құқықтық ақпараттық порталы: интернет ресурстары, мобильді қосымшалар, форумдар. Семинарлар мен тренингтер: құқық қорғаушылармен, заңгерлермен немесе қоғамдық ұйымдардың өкілдерімен өткізілетін шаралар. Құқықтық тәрбие азаматтардың құқықтық сауаттылығын, құқықтық мәдениетін және азаматтық жауапкершілігін арттыруға бағытталған маңызды процесс. Ол азаматтарды құқықтарымен, міндеттерімен таныстыру, құқықтық сана-сезімін қалыптастыру, әлеуметтік әділеттілікті және демократиялық құндылықтарды дамытуға ықпал етеді. Құқықтық тәрбиені жүзеге асыру арқылы құқықтық мемлекет пен әділетті қоғам құруға жол ашылады.
Бала құқықтары – бұл балалардың, яғни 18 жасқа дейінгі тұлғалардың, өмір сүру, даму, білім алу, қорғау, теңдік және басқа да құқықтарын білдіретін құқықтық нормалар мен принциптер. Бала құқықтары халықаралық құқық нормаларымен, ұлттық заңнамамен, сонымен қатар қоғамның этикалық және моральдық стандарттарымен реттеледі. Бала құқықтарының негізгі принциптері: бала мүддесі: Баланың мүддесі әрқашан бірінші орында тұруы тиіс. Барлық шешімдер мен әрекеттер балалардың әл-ауқатына, даму жағдайына әсер етуі керек. Теңдік: Барлық балалар тең құқықтарға ие. Олар жынысы, ұлты, діні, экономикалық жағдайы немесе басқа да белгілеріне байланысты кемсітушілікке ұшырауға тиіс емес. Балаға қорғау: Балалар зорлық-зомбылықтан, заңсыз әрекеттерден, эксплуатациядан және дискриминациядан қорғауға ие. Олардың қауіпсіздігі мен денсаулығын сақтау мемлекет тарапынан қамтамасыз етілуі тиіс. Білім алу құқығы: Балалар білім алуға, шығармашылықпен айналысуға және өздерін дамытуға құқықты. Оларға тең білім алу мүмкіндіктері берілуі керек. Ата-анамен қарым-қатынас: Балалар өз ата-аналарымен және отбасы мүшелерімен қарым-қатынаста болу құқығына ие. Ата-аналардың жауапкершілігі балалардың әл-ауқатын қамтамасыз ету болып табылады. Бала құқықтарының халықаралық құжаттары: Бала құқықтары туралы конвенция: 1989 жылы БҰҰ қабылдаған халықаралық құжат, бала құқықтарын қорғауға, дамытуға, оларды жүзеге асыруға бағытталған. Конвенция 54 баптан тұрады және балалардың құқықтары мен міндеттерін толықтай қамтиды. Бала құқықтары жөніндегі еуропалық конвенция: 1996 жылы Еуропа Кеңесі қабылдаған құжат, балаларды қорғауға, олардың құқықтарын сақтау мен қорғауға бағытталған.
Қазақстандағы бала құқықтары: Қазақстан Республикасының заңнамасы да балалардың құқықтарын қорғауға бағытталған. 2002 жылы Қазақстанда “Қазақстан Республикасындағы балалардың құқықтары туралы” заң қабылданды. Бұл заңда балалардың құқықтары, міндеттері, әлеуметтік қорғау, білім алу, денсаулық сақтау, қорғаныс және даму мәселелері қамтылған. Бала құқықтарын қорғаудың маңызы: Әлеуметтік әділеттілік: Бала құқықтарын қорғау қоғамдағы әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етеді, балалардың тең құқықтарға ие болуын нығайтады. Демократиялық қоғам: Бала құқықтары демократиялық қоғамның негізі болып табылады. Балаларға құқықтардың берілуі қоғамның гуманитарлық деңгейін көрсетеді. Болашақ ұрпақ: Балалардың құқықтарын қорғау – бұл болашақ ұрпақтың дамуына, денсаулығына, білім алуына және әлеуметтік өмірге белсенді қатысуына негіз болады. Құқықтық мәдениеттің дамуы: Бала құқықтарын қорғау құқықтық мәдениетті қалыптастыруға, балалар мен ересектердің құқықтары мен міндеттерін түсінуге ықпал етеді. Бала құқықтары – бұл балалардың өмірі мен дамуы үшін қажетті құқықтық нормалар мен принциптер жиынтығы. Оларды қорғау мен жүзеге асыру қоғамның гуманитарлық және құқықтық деңгейін арттыруға, әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге, болашақ ұрпақтың дамуына ықпал етеді. Балаларға құқықтар беру және оларды қорғау – мемлекет пен қоғамның басты міндеті.
Жастардың құқықтық білімдерін жетілдіру – бұл жас ұрпақтың құқықтық сауаттылығын арттыру, заңдар мен құқықтық нормаларды түсінуін қамтамасыз ету және олардың азаматтық жауапкершілігін дамытуға бағытталған процесс. Құқықтық білім жастардың өз құқықтарын қорғау, міндеттерін түсіну және қоғамда белсенді азаматтық позиция ұстануға көмектеседі. Жастардың құқықтық білімдерін жетілдірудің маңызы:
Құқықтық сауаттылық: Жастар құқықтарын, міндеттерін, заңдарды және құқықтық нормаларды білу арқылы құқықтық сауаттылықтарын арттырады, бұл оларды құқық бұзушылықтардан қорғауға мүмкіндік береді. Азаматтық жауапкершілік: Құқықтық білім жастарды өз құқықтары мен міндеттеріне жауапкершілікпен қарауға, қоғамның белсенді мүшесі болуға ынталандырады. Зорлық-зомбылыққа қарсы тұру: Құқықтық білім жастарды зорлық-зомбылықтан, эксплуатациядан және заңсыз әрекеттерден қорғауға көмектеседі. Олар өз құқықтарын қорғауды және оларды қорғау механизмдерін түсінуді үйренеді. Демократиялық қатынастар: Құқықтық білім жастардың демократиялық қатынастарды түсінуіне, қоғамдық белсенділіктерін арттыруға және қоғамда өз пікірлерін еркін білдіруге мүмкіндік береді. Заңды құрметтеу: Жастар заңдарды білу және құрметтеу арқылы құқықтық мәдениетті қалыптастырады, бұл қоғамда тәртіпті сақтауға ықпал етеді. Жастардың құқықтық білімдерін жетілдіру жолдары: Білім беру бағдарламалары: Мектептер мен жоғары оқу орындарында құқық негіздері, құқықтық мәдениет, азаматтық құқықтар туралы курстарды енгізу. Оқыту бағдарламаларына құқықтық білім беру модульдерін қосу. Семинарлар мен тренингтер: Жастарға құқықтық білім беруге арналған семинарлар, тренингтер, мастер-класстар ұйымдастыру. Бұл шаралар жастарға құқықтық сауаттылықты арттыруға, практикалық білім алуға мүмкіндік береді.
Ақпараттық науқандар: Құқықтық білімді насихаттау мақсатында ақпараттық науқандар өткізу. Бұған қоғамдық ұйымдар, құқық қорғаушылар және мемлекеттік органдар қатысуы мүмкін. Тегін құқықтық кеңес беру: Жастарға құқықтық көмек көрсету, заңгерлермен кездесулер ұйымдастыру. Тегін құқықтық кеңес беру арқылы олар құқықтарын қорғау механизмдерін түсінеді. Онлайн ресурстар: Құқықтық білім беру үшін интернет ресурстарын, мобильді қосымшаларды, құқықтық порталдарды пайдалану. Жастар құқықтық ақпаратты оңай тауып, оқи алуы керек. Практикалық тәжірибе: Жастарды сот процестеріне, құқық қорғау органдарының жұмысымен таныстыру, құқықтық мәселелерді талқылау. Практикалық тәжірибе құқықтық білімді тереңдетуге ықпал етеді. Жастардың құқықтық білімдерін жетілдіру үшін ұйымдар мен институттардың рөлі: Мемлекеттік органдар: Мемлекеттік органдар жастарға құқықтық білім беру бағдарламаларын, семинарларды және тренингтерді ұйымдастыруы керек.Қоғамдық ұйымдар: Құқық қорғаушы ұйымдар жастардың құқықтық білімдерін жетілдіруде белсенді рөл атқарады. Олар тренингтер, семинарлар мен ақпараттық науқандар ұйымдастырады. Білім беру ұйымдары: Мектептер мен колледждер жастарға құқықтық білім беру бағдарламаларын енгізіп, құқықтық тәрбие беруге бағытталған шараларды жүзеге асыруы тиіс. Жастардың құқықтық білімдерін жетілдіру – бұл қоғамның дамуына, әлеуметтік әділеттілік пен демократияны нығайтуға, құқықтық мәдениетті арттыруға бағытталған маңызды процесс. Жастар құқықтық білім алу арқылы өз құқықтарын қорғап, азаматтық жауапкершілікпен әрекет етуге дайын болады. Бұл олардың болашақта белсенді, құқықтық сауатты азамат болып қалыптасуына ықпал етеді.