Түркістан облысында кәсіподақ жұмысшылардың құқығын қорғауда

Бұл жайында брифингте Түркістан облысы білім және ғылым қызметкерлері жергілікті кәсіптік одағының төрағасы Бахыт Еркінбек мәлімдеді.
“Облыстық кәсіподақ комитеті мүшелерінің хаттары мен арыз-шағымдарын қарауға ерекше көңіл бөлінеді. Соңғы бес жылдағы атқарылған жұмыстар нәтижесінде 111 қызметкер жұмысқа қайта алынған. Сонымен қатар, 94 қызметкердің заңсыз жұмыстан босатылуына жол берілмеді. Сотта 58 рет өз мүшелеріне өкілдік етсе, 9 686 құқықтық кеңес берілген. Осы ретте биылғы жылғы қаңтар-қыркүйек айларында түскен 275 арыз-шағым бойынша да тиісті жұмыстар атқарылды. Бүгінде педагог қызметкерлерге коммуналдық қызмет шығындарын өтеу үшін жергілікті бюджеттен өтемақының берілуі кәсіподақ комитеттерінің бақылауында. Бұдан бөлек, облыстық білім басқармасы тарапынан медициналық сақтандыру жарнасының аударылуына өз ықпалын жасады. Кәсіподақ тарапынан өз мүшелерін сауықтыру жұмыстары тұрақты түрде жүргізіліп келеді. Мәселен, 5 жыл ішінде 24 682 адамға сауықтыру орындарына жолдамалар берілсе, оның 4 353-і балалар. Сондай-ақ, кәсіподақ комитеттері жыл сайын республикалық «Мектепке жол» акциясына белсенді түрде қатысып келеді. Соңғы 5 жылда көпбалалы және әлеуметтік аз қамтылған отбасында өмір сүретін 15 мың балаға көмек көрсетілді. 2024 жылы 2400-ден астам балаға 18 млн теңгеден астам қаржы бөлініп, оқу құралдары мен мектеп формасы сатып алынды”,- деді спикер.
Бахыт Сейітжаппарұлының сөзінше, өңірдегі аудандық, қалалық және облыстық кәсіподақ ұйымдары тарапынан Арыс қаласындағы жарылыстан зардап шеккендерге 14,2 млн.теңге көмек көрсетілген. Одан бөлек, Мақтаарал ауданындағы су тасқынынан зардап шеккендерге 13 млн.теңге қаражат бөлінген. Сондай-ақ, Мақтаарал ауданында апаттан зардап шеккен мектептерге 100 ноутбук пен сауықтыру орындарына 100 жолдама берілген.
Кәсіподақ қызметі – бұл еңбеккерлердің құқықтары мен мүдделерін қорғауға, әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған ұйымның жұмысы. Кәсіподақтар жұмысшылардың еңбек жағдайларын жақсартуға, жалақыны қорғауға, денсаулық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге ықпал ететін негізгі институттардың бірі болып саналады. Кәсіподақтар кәсіпорындарда, ұйымдарда және жалпы салада жұмыс істейтін қызметкерлердің құқықтарын қорғауға арналған құрылым ретінде жұмыс істейді. Кәсіподақтардың негізгі қызметтері. Еңбек құқықтарын қорғау. Кәсіподақтар жұмысшылардың еңбек құқықтарын қорғау үшін жұмыс істейді. Олар жұмысшылардың жалақысы, еңбек демалысы, жұмыс уақыттары, қауіпсіздік және денсаулық сақтау шарттары бойынша талаптарын қолдайды. Егер еңбек заңдылықтары бұзылса, кәсіподақ жұмысшыларға заңды көмек көрсетеді және жұмыс берушімен келіссөздер жүргізеді. Жалақыны қорғау және көтеру. Кәсіподақтар жұмысшылардың еңбегіне лайықты жалақы төленуін талап етеді. Олар жалақының азаймауын немесе инфляцияның өсуіне байланысты жалақының көтерілуін қамтамасыз ету үшін келіссөздер жүргізеді. Бұл қызметкерлердің әл-ауқатының жақсаруына ықпал етеді. Әлеуметтік кепілдіктер мен жеңілдіктерді қамтамасыз ету. Кәсіподақтар жұмысшылардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға, олардың әлеуметтік жеңілдіктерге қол жеткізуіне ықпал етеді. Мысалы, медициналық сақтандыру, тұрғын үйге жеңілдіктер, жұмыссыздық бойынша жәрдемақы алу және зейнетақымен қамтамасыз ету мәселелерінде қолдау көрсетеді. Жұмыс орнында қауіпсіздік пен денсаулықты қамтамасыз ету. Кәсіподақтар жұмыс орнындағы еңбек қауіпсіздігі мен денсаулық сақтау шараларын қамтамасыз етуге ерекше мән береді. Олар жұмыс орындарын қауіпсіз ету үшін қажетті стандарттардың сақталуын қадағалап, жұмысшылардың денсаулығына зиян келтірмеу үшін жұмыс берушілерден қауіпсіздік шараларын талап етеді. Жұмысшыларға құқықтық көмек көрсету. Кәсіподақтар еңбек құқықтары бұзылған жағдайда, жұмысшыларға құқықтық кеңестер береді, соттық іс жүргізулерде қолдау көрсетеді. Егер жұмыс беруші тарапынан заңсыз іс-әрекет орын алса, кәсіподақ заңды түрде көмек көрсете отырып, жұмысшының құқықтарын қорғайды. Жұмысшылардың мүдделерін қорғау және өкілдік ету. Кәсіподақтар жұмысшылардың өкілі ретінде жұмыс берушілермен келіссөздер жүргізеді. Бұл келіссөздер арқылы жұмысшылардың талаптары мен қажеттіліктері жұмыс берушілерге жеткізіледі. Өкілдік ету арқылы кәсіподақтар еңбек дауларының шешілуіне ықпал етеді. Еңбек келісімдерін жасасу. Кәсіподақтар ұжымдық еңбек келісімдерін жасасу процесінде маңызды рөл атқарады. Бұл келісімдер жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы құқықтар мен міндеттерді нақтылап, еңбек жағдайларын жақсартуға септігін тигізеді.Кәсіподақтардың қызмет түрлері.
Еңбек дауларын шешу. Кәсіподақтар жұмысшылардың еңбек дауларын шешуге, келіспеушіліктерді болдырмауға және жұмыс орындарындағы түсініспеушіліктерді азайтуға көмектеседі. Олар жұмыс берушімен және еңбек инспекциясымен ынтымақтаса отырып, еңбек дауларын бейбіт жолмен шешуге тырысады. Құқықтық қорғау қызметі. Кәсіподақтардың құрамындағы заңгерлер жұмысшыларға құқықтық көмек көрсетеді. Егер жұмысшының құқығы бұзылса, кәсіподақтың заңгерлері құқықтық қолдау көрсетіп, жұмысшының мүддесін қорғайды. Жұмысшыларға арналған оқыту және білім беру бағдарламалары. Кәсіподақтар жұмысшылардың біліктілігін арттыру мақсатында оқыту және білім беру бағдарламаларын ұйымдастырады. Бұл қызметкерлерге жаңа дағдыларды меңгеруге және еңбек нарығында бәсекеге қабілетті болуға көмектеседі. Кәсіби қауіпсіздік және еңбекті қорғау курстары. Кәсіподақтар жұмыс орындарында еңбек қауіпсіздігі мен денсаулықты сақтау бойынша арнайы курстар өткізеді. Бұл жұмысшылардың өз қауіпсіздігін сақтап, төтенше жағдайларда дұрыс әрекет етуді үйренуіне мүмкіндік береді. Әлеуметтік іс-шаралар. Кәсіподақтар жұмысшылардың бос уақытын тиімді өткізуге және олардың әлеуметтік байланыстарын нығайтуға бағытталған іс-шаралар ұйымдастырады. Оларға спорттық жарыстар, мәдени іс-шаралар, мерекелік жиындар жатады. Кәсіподақтардың маңыздылығы. Құқықтарды қорғау. Кәсіподақтар жұмысшылардың заңды құқықтарын қорғай отырып, еңбек жағдайларын жақсартады. Олар жұмысшылардың еңбек етуге лайықты жағдайлармен қамтамасыз етілуіне кепілдік береді. Жұмыс орнындағы тұрақтылық пен бейбітшілік. Кәсіподақтар жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы келіспеушіліктерді шешуге көмектеседі. Бұл жұмыс орнындағы тұрақтылықты сақтап, еңбек өнімділігінің артуына ықпал етеді.
Қоғамдық әділеттілік пен әлеуметтік теңдікке қол жеткізу. Кәсіподақтар қоғамдағы әлеуметтік әділеттілікті нығайтуға, жұмысшылардың құқықтарын қамтамасыз етуге және теңдікке қол жеткізуге бағытталған маңызды күш болып табылады. Экономикалық тұрақтылық пен дамуға үлес қосу. Кәсіподақтар жұмысшылардың жағдайын жақсартуға бағытталған әрекеттерімен елдегі экономикалық тұрақтылық пен даму деңгейін жоғарылатуға ықпал етеді. Жалақы, еңбек шарттары, әлеуметтік кепілдіктер бойынша келіссөздер экономикаға оң әсерін тигізеді.Кәсіподақтардың алдында тұрған сын-қатерлер. Қаржылық қиындықтар. Кейбір кәсіподақтар қаржылық қиындықтарға тап болады, бұл олардың қызметін тиімді атқаруына кедергі келтіруі мүмкін. Жұмыс берушілермен келіспеушілік. Кей жағдайда жұмыс берушілер мен кәсіподақтар арасында түсініспеушіліктер туындап, келіссөздер қиындыққа тап болуы мүмкін. Мемлекеттік қолдаудың жеткіліксіздігі. Кейбір елдерде кәсіподақтарға қажетті мемлекеттік қолдау жеткіліксіз болуы мүмкін, бұл олардың қызметін шектеуі ықтимал. Кәсіподақтар – бұл қоғамдағы еңбеккерлердің құқықтары мен мүдделерін қорғауға, әлеуметтік әділеттілікті орнатуға арналған маңызды ұйымдар. Олар жұмысшылардың әл-ауқатын жақсартуға, еңбек жағдайларын жақсартуға, жұмыс орнындағы қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған. Кәсіподақтардың тиімді қызметі қоғамда әділеттілік пен әлеуметтік тұрақтылықты нығайтып, жұмысшылардың құқықтары мен мүдделерінің сақталуына ықпал етеді.
Қызметкердің құқықтары – бұл еңбек заңнамасында және ұжымдық келісімдерде белгіленген, жұмыс берушінің заңды міндеттемелері арқылы қамтамасыз етілетін жұмысшылардың құқықтары. Қызметкердің құқықтары оның еңбек жағдайларын жақсартуға, қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, әлеуметтік кепілдіктер алуына және еңбек ету барысында заңды қорғалуға бағытталған. Қызметкердің негізгі құқықтары. Еңбек етуге және лайықты жалақы алуға құқығы. Қызметкердің ең негізгі құқығы – еңбек етуге және өзінің атқарған жұмысына лайықты жалақы алуға құқығы. Жалақы жұмыс көлеміне, күрделілігіне, сапасына және орындау шарттарына сәйкес болуы керек. Сонымен қатар, қызметкердің еңбекке қабілеттілігін жоғалтқанда немесе уақытша еңбекке жарамсыз болғанда жалақы алу құқығы сақталады. Қауіпсіз және гигиеналық талаптарға сай еңбек жағдайларына құқығы.
Қызметкердің денсаулығын қорғау үшін қауіпсіз еңбек жағдайлары қамтамасыз етілуі тиіс. Бұл қауіпсіздік құралдары, қауіпсіздік техникасын сақтау, жұмыс орындарын дұрыс жабдықтау, гигиеналық талаптардың орындалуы сияқты шараларды қамтиды. Демалыс және бос уақытқа құқығы.
Қызметкер жұмыс уақытынан тыс демалыс алуға, сондай-ақ жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына құқығы бар. Бұл қызметкерлердің еңбек өнімділігін арттырып, денсаулығын сақтау үшін маңызды. Жыл сайынғы демалыстан басқа, заңда белгіленген жағдайда еңбек демалыстары және мерекелік демалыстар беріледі. Еңбек келісімшартын ерікті түрде тоқтату құқығы. Қызметкер еңбек келісімшартын ерікті түрде тоқтату туралы өтініш білдіру құқығына ие. Бұл жағдайда жұмыс беруші қызметкердің өтінішін заңнамада көрсетілген талаптарға сәйкес қарауы керек. Жұмыс берушінің заңсыз іс-әрекеттеріне қарсы қорғаныс құқығы. Егер жұмыс беруші қызметкердің құқықтарын бұзса, қызметкер заң бойынша қорғануға құқылы. Бұл жағдайда қызметкер сотқа немесе еңбек инспекциясына жүгіну арқылы өз құқығын қорғауға мүмкіндік алады. Кәсіптік дайындық және біліктілікті арттыру құқығы. Қызметкер өзінің кәсіби біліктілігін арттыру үшін оқыту және дайындық курстарына қатысу құқығына ие. Бұл оның кәсіби деңгейін жақсартып, мансаптық өсуге мүмкіндік береді. Еңбек дауларына қатысу және кәсіподақ құру құқығы. Қызметкердің еңбек дауларына қатысуға және өз мүдделерін қорғау үшін кәсіподақ құру немесе оның мүшесі болу құқығы бар. Бұл қызметкердің мүдделерін қорғауға және еңбек жағдайларын жақсартуға бағытталған ұйымның жұмысын қолдайды.
Дискриминациядан қорғау құқығы. Қызметкердің дискриминациясыз еңбек етуге құқығы бар. Жұмыс беруші қызметкерді жынысына, жасына, ұлтына, дініне немесе басқа да сипаттарына байланысты кемсітпеуі тиіс. Қызметкерге заңда көрсетілген барлық құқықтар тең дәрежеде қамтамасыз етілуі керек. Еңбек шарттары бойынша толық ақпарат алу құқығы. Қызметкер жұмысқа кірісер алдында және жұмыс барысында еңбек шартының барлық талаптары бойынша толық ақпарат алуға құқылы. Бұл оның міндеттері, жалақы мөлшері, жұмыс уақыты, демалыс және басқа да маңызды мәліметтерді білуін қамтамасыз етеді. Жұмыстағы келеңсіз жағдайларда өтемақы алуға құқығы. Егер қызметкер жұмыс барысында денсаулығынан айырылса немесе жазатайым жағдайға тап болса, ол өтемақы алуға құқылы. Жұмыс беруші мұндай жағдайда қызметкерге өтемақы төлеу міндетін орындауы керек. Қызметкердің құқықтарын қорғау жолдары. Құқықтық кеңес алу. Қызметкер өзінің еңбек құқықтары бұзылған жағдайда заңгерден кеңес алуға құқылы. Бұл құқық бұзушылықты анықтап, тиісті шаралар қабылдауға мүмкіндік береді. Жұмыс берушімен келіссөздер жүргізу. Қызметкер жұмыс берушімен келіссөздер жүргізу арқылы еңбек жағдайларын жақсартуға немесе құқықтарын қорғауға тырыса алады. Бұл жағдайда екі тарап өзара келісімге келе отырып, мәселені шешуге тырысады. Кәсіподақ көмегіне жүгіну. Кәсіподақтар қызметкердің еңбек құқықтарын қорғау үшін жұмыс берушімен келіссөздер жүргізеді немесе заңды көмек көрсетеді. Еңбек инспекциясына шағымдану. Қызметкер еңбек құқығы бұзылған жағдайда мемлекеттік еңбек инспекциясына шағымданып, тексеру жүргізуді талап ете алады. Инспекция жұмыс берушінің заң бұзғанын анықтаса, оған айыппұл салып, қызметкердің құқығын қорғауға шара қолданады. Сотқа жүгіну. Қызметкер құқықтары бұзылған жағдайда сотқа жүгініп, өзінің заңды мүддесін қорғауға құқылы. Сот әділеттілікті қамтамасыз етіп, қызметкердің пайдасына шешім қабылдауы мүмкін. Қызметкердің еңбек құқығы – бұл оның еңбек ету барысында заң бойынша берілетін құқықтары мен кепілдіктері. Қызметкердің құқықтарын білуі және оларды қорғау шараларын қолдана білуі еңбек қатынастарында әділеттілікті қамтамасыз етеді. Еңбек құқықтары арқылы қызметкерлер лайықты еңбек жағдайларын, қауіпсіздікті және әлеуметтік кепілдіктерді алады, бұл олардың еңбекке деген ынтасын арттырады және қоғамдағы еңбек қатынастарының тұрақтылығын қамтамасыз етеді.