Түркістанда еңбек саласындағы заңнамалар мен жұмысшылардың құқығы жөнінде жиын өтті

Түркістан облысының Әділет департаменті Түркістан облысы қоғамдық даму басқармасының «Жастар ресурстық орталығы» КММ-мен бірлесе отырып, «Құқықтық мәдениет» арнайы жобасының тұжырымдамасын іске асыру мақсатында, Түркістан жоғары медицина колледжінің студенттеріне «Жастарға заңгерлік кеңес, еңбек заңнамасы» тақырыбында іс-шара өткізілді. Іс-шара барысында департаменттің құқықтық түсіндіру жұмысы және заңгерлік қызмет көрсету бөлімінің басшысы Н.Ербекешов, нормативтік құқықтық актілерді тіркеу бөлімінің басшысы Ү.Құлымбет, Түркістан-Қызылорда облыстары бойынша өңіраралық заң консульттанттары палатасының заң консультанты Ж.Байболова, жеке сот орындаушы Н.Тлеубергенұлы, жекеше нотариус С.Уринбаевалар қатысып студенттерге жастардың бұзылған құқықтарын қорғау және қалпына келтіру, жастардың кез-келген бастамаларын жылдам шешуге көрмек көрсету, азаматтық, қылмыстық, әкімшщілік құқықбұзушылықтың салдарын және де дауларды медиация рәсімі тәртібімен шешудің қолайлығы түсіндірілді. Сонымен қатар, мемлекет кепілдік берген заң көмегін алуға құқығы бар тұлғалар жөніндегі жадынамалар таратылды. Бұдан бөлек «Еңбек күні» күніне орай «Еңбектен тапқан бақытын» атты баяндама оқылды. Қазақстанда 2013 жылдан бері жыл сайын қыркүйектің әр соңғы жексенбісінде Еңбек күні аталып өтіледі. Шараның барысы нағыз еңбек адамын ұлықтау болды. Соған сай, сала мамандар арнайы келіп, жиналған студенттерге өз тағылымын ұсынды. Мақсат – өскелең ұрпақтың бойында еңбексүйгіштік қасиетін қалыптастырып, кәсіптегі қабілетін шыңдау болып табылады.
Еңбек заңнамасы – бұл жұмыс беруші мен қызметкерлер арасындағы құқықтық қатынастарды, еңбек шарттарын, жұмыс уақытын, еңбек ақысын, еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасын, еңбек шарттарының мерзімі мен тәртібін, сондай-ақ жұмысшылардың құқықтары мен міндеттерін реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы. Еңбек шарты: Жұмыс беруші мен қызметкер арасында еңбек шартын жасасу, оның мазмұны, мерзімі, талаптары.
Келісімшарттың шарттары: Жұмыс уақыты, еңбек ақысы, демалыс күндері мен еңбек жағдайлары. Жұмыс уақыты мен демалыс. Жұмыс уақыты: Стандартты жұмыс уақыты, еңбек демалысы, жұмыс уақытының ұзақтығы, еңбек демалысының шарттары. Демалыс: Жалақысыз демалыс, жыл сайынғы еңбек демалысы, мемлекеттік мерекелер. Еңбекақы. Еңбек ақысын белгілеу: Жұмысшылардың еңбек ақысының мөлшерін анықтау, жалақыны төлеу тәртібі. Алименттер: Жалақыдан алименттерді ұстап қалу, еңбекақы төлеудегі құқықтар мен міндеттер. Еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасы. Қауіпсіз еңбек жағдайлары: Жұмыс орнының қауіпсіздігін қамтамасыз ету, еңбек қауіпсіздігі нормаларын сақтау. Денсаулық сақтау: Жұмысшылардың денсаулығын қорғау, еңбек гигиенасы мен денсаулық сақтау шараларын енгізу.Еңбек құқықтары мен міндеттері. Жұмысшылардың құқықтары: Еңбек құқықтарын қорғау, еңбек жағдайларын жақсарту, кәсіподақтарға мүшелік. Жұмысшылардың міндеттері: Еңбек тәртібін сақтау, жұмыс берушінің талаптарын орындау. Кәсіподақтар мен еңбек қатынастары. Кәсіподақтардың рөлі: Жұмысшылардың құқықтарын қорғау, еңбек жағдайларын жақсарту үшін кәсіподақтардың қызметі. Коллективтік келіссөздер: Кәсіподақтар мен жұмыс берушілер арасындағы келіссөздер.Жұмысшылардың тәртіптік жауапкершілігі: Еңбек заңнамасын бұзғаны үшін жұмысшылардың тәртіптік жауапкершілігі. Тәртіптік шаралар: Еңбек тәртібін бұзғаны үшін тәртіптік шараларды қолдану.
Еңбек заңнамасының маңызы. Еңбек заңнамасы жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы құқықтар мен міндеттерді анықтайды, бұл еңбек қатынастарын құқықтық тұрғыдан реттеуге мүмкіндік береді. Әлеуметтік қорғау. Еңбек заңнамасы жұмысшылардың құқықтарын қорғау, қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету және әлеуметтік қорғау шараларын енгізу арқылы қоғамның әлеуметтік тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Экономикалық даму. Еңбек заңнамасы арқылы еңбек қатынастарын реттеу экономикалық дамуға, кәсіпорындардың тиімділігін арттыруға, жұмысшылардың еңбек өнімділігін жоғарылатуға ықпал етеді. Соттық қорғау. Еңбек заңнамасы бұзылған жағдайда жұмысшылардың құқықтарын сотта қорғауға мүмкіндік береді, бұл құқықтық жүйенің тиімділігін арттырады. Еңбек заңнамасы – жұмыс беруші мен қызметкерлер арасындағы құқықтық қатынастарды реттейтін маңызды құқықтық механизм. Оның негізгі мақсаты – еңбек қатынастарын заңды түрде реттеу, жұмысшылардың құқықтарын қорғау, қауіпсіз және тиімді еңбек жағдайларын қамтамасыз ету. Еңбек заңнамасының сақталуы қоғамның әлеуметтік және экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін өте маңызды.
Жұмысшының құқықтары мен міндеттері – еңбек заңнамасының негізінде жұмыс беруші мен қызметкер арасындағы қатынастарды реттейтін негізгі элементтер. Жұмысшылардың құқықтары мен міндеттері еңбек заңнамасының, кәсіпорынның ішкі ережелерінің және келісімдердің негізінде анықталады. Бұл құқықтар мен міндеттер жұмысшылардың құқықтарын қорғауға, еңбек жағдайларын жақсартуға және кәсіпорынның тиімді жұмыс істеуіне бағытталған. Жұмысшының құқықтары. Жұмысшы өз кәсібі бойынша жұмыс істеу құқығына, еңбек шартына сәйкес еңбек міндеттерін орындауға құқықты. Жұмысшылар еңбек ақысын уақытында және толық көлемде алуға, сондай-ақ жалақы мөлшерін көтеру бойынша өтініш білдіруге құқылы. Жұмысшылар жыл сайынғы еңбек демалысын, мемлекеттік мерекелерде демалыс күндерін алу, сондай-ақ жалақысыз демалыс сұрау құқықтарына ие. Жұмысшылар қауіпсіз және денсаулыққа зиянсыз еңбек жағдайларына, қажетті құралдармен қамтамасыз етілуіне, жұмыс орнында қауіпсіздік шараларының сақталуына құқылы. Жұмысшылар кәсіподақтарға мүше болуға, оның қызметіне қатысуға, еңбек құқықтарын қорғау үшін кәсіподақ арқылы әрекет етуге құқылы. Жұмысшылар өз құқықтары, міндеттері және кәсіпорынның ішкі ережелері туралы ақпарат алу құқықтарына ие. Жұмысшылардың жеке өмірі мен жеке деректерінің құпиялығын сақтауға құқығы бар. Жұмысшылар еңбек құқықтары бұзылған жағдайда заңды түрде өз құқықтарын қорғауға, сотқа жүгінуге құқылы.
Жұмысшының міндеттері: Жұмысшылар еңбек тәртібін, еңбек шартын және кәсіпорынның ішкі ережелерін сақтау міндетті.
Жұмыс орнында қауіпсіздік шараларын сақтау. Жұмысшылар еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасын сақтау, қауіпсіздік ережелерін орындау міндетті. Жұмысшылар өзіне жүктелген еңбек міндеттерін сапалы және уақытында орындауға міндетті. Жұмысшылар жұмыс берушінің заңды талаптарын, нұсқауларын және тапсырмаларын орындау міндетті. Командада жұмыс істеу. Жұмысшылар ұжымда жұмыс істеп, командада тиімді қарым-қатынас жасауға, бір-біріне көмек көрсетуге міндетті. Еңбек құжаттарын толтыру. Жұмысшылар еңбек кітапшасы, еңбек шарттары және басқа да құжаттарды уақтылы және дұрыс толтыруға міндетті. Жұмысшылар денсаулық сақтау және кәсіби деңгейін көтеру, біліктілігін арттыру міндетті. Жұмысшының құқықтары мен міндеттері еңбек қатынастарын тиімді және заңды түрде реттеу үшін өте маңызды. Жұмысшылар өз құқықтарын қорғап, еңбек міндеттерін орындау арқылы еңбек өнімділігін арттыруға, кәсіпорынның жалпы тиімділігін қамтамасыз етуге және еңбек жағдайларын жақсартуға ықпал етеді. Еңбек заңнамасының сақталуы жұмысшылардың құқықтарының қорғауына, еңбек қатынастарының тұрақтылығына және қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына оң әсер етеді.
Еңбек тәртібі – бұл жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы еңбек қатынастарының негізін құрайтын ережелер мен нормалардың жиынтығы. Еңбек тәртібі еңбек заңнамасын, кәсіпорынның ішкі ережелерін, еңбек шарттарын және жұмыс орындарындағы кәсіби стандарттарды қамтиды. Бұл тәртіп жұмысшылардың міндеттерін, құқықтарын, жауапкершіліктерін, сондай-ақ жұмыс берушілердің міндеттемелерін анықтайды. Жұмысшы мен жұмыс беруші арасында жасалатын еңбек шарты, онда жұмыс уақыты, еңбек ақысы, міндеттері мен құқықтары, демалыс мерзімдері және басқа да шарттар көрсетіледі. Стандартты жұмыс уақытының ұзақтығы, еңбек демалыстары, жалақысыз демалыс, жұмыс күндерінің режимі. Жұмысшының еңбек уақытын сақтау, еңбек тәртібіне сәйкес жұмыс істеп, жалақы төлемдерін уақтылы алуы. Еңбек тәртібін бұзған жағдайда қолданылатын тәртіптік шаралар, мысалы, ескерту, айыппұл, жұмыстан шығару. Дисциплинарлық жауапкершілік нормалары мен тәртібі. Жұмыс орнындағы қауіпсіздік ережелерін сақтау, денсаулықты қорғау, еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасын қамтамасыз ету. Жұмысшылардың өз міндеттерін адал және тиімді орындауы, жұмыс берушінің нұсқауларын орындауы, жұмыс орнында командалық жұмыс жүргізуі.
Жұмыс берушінің міндеттері: Жұмысшыларға еңбек шартында көрсетілген еңбек жағдайларын қамтамасыз ету, жалақыны уақытында төлеу, еңбек қауіпсіздігі мен гигиенасын сақтау. Жұмысшылардың құқықтарын сақтау, еңбек тәртібін бұзбау, кәсіподақтарға мүше болу, жұмыс орнында өз пікірін білдіру. Еңбек тәртібін сақтау. Білім мен ақпараттандыру. Жұмысшылар мен жұмыс берушілердің еңбек құқықтары мен міндеттері туралы білімдерін арттыру, еңбек тәртібі нормаларын түсіндіру. Кәсіподақтар жұмысшылардың құқықтарын қорғау, еңбек шарттарын жақсарту, еңбек тәртібін сақтау бойынша жұмыс жүргізуі тиіс. Еңбек дауларын шешу және еңбек тәртібін бұзған жағдайда сотқа дейінгі процедуралар. Еңбек инспекциялары мен мемлекеттік органдар. Еңбек заңнамасының сақталуын бақылау, еңбек тәртібін бұзғандарды жазалау. Еңбек тәртібін бұзғаны үшін жұмыскерлерге қатысты тәртіптік шараларды енгізу, жұмысшыларды тәртіпке шақыру. Еңбек тәртібі жұмысшылар мен жұмыс берушілер арасындағы құқықтық және әлеуметтік қатынастарды реттейтін маңызды элемент болып табылады. Еңбек тәртібін сақтау еңбек өнімділігін арттыруға, еңбек жағдайларын жақсартуға, жұмысшылардың құқықтарын қорғауға, сондай-ақ кәсіпорынның тиімді жұмыс істеуіне ықпал етеді. Еңбек тәртібі барлық қатысушылардың құқықтары мен міндеттерін айқындай отырып, жалпы еңбек қатынастарын тұрақтандырады.