Түркістан облысының Әділет департаментінің ұйымдастыруымен тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселелері бойынша семинар өтті

Түркістан облысының Әділет департаментінің ұйымдастыруымен Үкіметтік емес ұйым (ҮЕҰ) өкілдерінің және адвокаттардың, нотариустардың, заң консультанттары, «Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің» Түркістан облысы бойынша өкілі, жеке сот орындаушылардың қатысуымен халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру және азаматтарға құқықтық, оның ішінде тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселелері бойынша заңдық тұрғыда консультациялық көмек көрсету мақсатында «Сенім-ай» қоғамдық бірлестігінің “Көмек” дағдарыс орталығындағы азаматтарға «Әділет кеңес береді» акциясы аясында қабылдау өткізілді. Аталған шарада орталықтағы азаматтардың мәселелері тыңдалып, заңдық тұрғыда тиісті жауаптар берілді.
Жоғарыда көрсетілген мәселелер негізінде мемлекет кепілдік берген заң көмегі аясында тегін адвокаттық қызмет көрсету бойынша жұмыстар алдағы уақытта да жалғасын таппақ.
Тұрмыстық зорлық-зомбылық – бұл отбасы ішінде немесе жақын қарым-қатынастағы адамдар арасында жасалатын зорлық-зомбылықтың бір түрі. Ол физикалық, психологиялық, экономикалық немесе сексуалдық қысым көрсету арқылы жүзеге асады және зардап шеккен адамның денсаулығына, өмір сүру сапасына, психологиялық жағдайына ауыр зиян келтіреді. Тұрмыстық зорлық-зомбылық – адам құқықтарына қайшы келетін және қоғамда кең таралған күрделі әлеуметтік мәселе. Тұрмыстық зорлық-зомбылық түрлері. Физикалық зорлық-зомбылық: Қол жұмсау, денеге зақым келтіру, ұрып-соғу, итеру, түрлі құралдармен денеге зиян келтіру. Бұл түрі дене жарақаттарына алып келіп, зардап шегушінің физикалық жағдайын нашарлатады. Психологиялық зорлық-зомбылық: Жәбірленушіні қорқыту, жамандау, кемсіту, өзіне сенімін жою. Психологиялық қысым адамды депрессияға ұшыратып, эмоционалдық тұрақсыздыққа алып келеді. Сексуалдық зорлық-зомбылық: Қарым-қатынасқа күшпен тарту, мәжбүрлеу, жыныстық қатынасқа түсіру немесе қол сұғу. Бұл түрі жәбірленушінің құқықтары мен жеке өміріне зиян келтіреді. Экономикалық зорлық-зомбылық: Қаржылық шектеу қою, жәбірленушіні ақшаға, мүлікке қол жеткізе алмауға мәжбүрлеу, жұмысқа шығуына тыйым салу. Бұл оның экономикалық тәуелсіздігін шектеп, өмір сүру мүмкіндігін төмендетеді. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың зардаптары. Денсаулыққа зиян келтіру: Физикалық және психологиялық зорлық-зомбылық денсаулыққа ауыр зиян келтіріп, әртүрлі аурулар мен жарақаттардың пайда болуына себеп болады. Психологиялық зардаптар: Жәбірленуші күйзеліске ұшырап, өзіне деген сенімін жоғалтады, депрессия, үрей, психологиялық жарақаттар дамиды. Балаларға әсері: Зорлық-зомбылық көрген отбасылардағы балаларда сенімсіздік, агрессия, қорқыныш сезімдері пайда болып, болашақта психологиялық қиындықтарға алып келуі мүмкін. Әлеуметтік мәселелер: Тұрмыстық зорлық-зомбылық қоғамда әлеуметтік оқшаулануға, өмір сапасының төмендеуіне және жұмысқа қабілетсіздікке әкелуі мүмкін. Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы күрес. Заңдық қорғау: Көптеген елдерде, соның ішінде Қазақстанда да тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы заңдар қабылданған. Бұл заңдар жәбірленушілерді қорғауға, зорлық-зомбылық жасаушыларды жауапқа тартуға бағытталған. Қорғау шаралары: Зардап шегушілерге қорғау ордері берілуі мүмкін, ол агрессордың жәбірленушіге жақындауына немесе байланысқа шығуына тыйым салады. Бұл қауіпсіздікті қамтамасыз етуге көмектеседі. Психологиялық қолдау: Жәбірленушілерге психологиялық және әлеуметтік қолдау көрсету зорлық-зомбылықтың әсерін жеңілдетеді. Психологтар, кеңесшілер және әлеуметтік қызметкерлер оларға қажетті көмек көрсетеді. Қоғамдық ақпараттандыру: Қоғамда тұрмыстық зорлық-зомбылықтың зияны туралы ақпараттандыру, зорлық-зомбылықтың алдын алу шаралары туралы хабарлау зорлық-зомбылықты азайтуға ықпал етеді. Тұрмыстық зорлық-зомбылықты анықтау және көмек көрсету: Әркім жақындарындағы және айналасындағы зорлық-зомбылықтың белгілерін байқап, тиісті орындарға хабарлауы қажет. Бұл әлеуметтік қызметтер арқылы көмек көрсетуге мүмкіндік береді. Қазақстанда тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы заңдар. Қазақстанда тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы күресті күшейту үшін арнайы заңдар мен нормативтік актілер қабылданған. 2009 жылы «Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы» заң қабылданып, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу және жәбірленушілерді қорғау шаралары қарастырылды. Бұл заңда тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимылдар, құқық қорғау органдарының әрекеттері мен жәбірленушілерді қорғау шаралары анықталған. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың кез келген түрі заңға қайшы, әрі адам құқықтарын бұзатын ауыр құқық бұзушылық болып табылады. Жеке тұлғалар мен қоғам бұл мәселеге қарсы белсенді әрекет етсе, тұрмыстық зорлық-зомбылық деңгейін төмендетуге болады.
Отбасылық қатынастардағы құқық – бұл отбасы мүшелерінің, ерлі-зайыптылардың, ата-аналардың және балалардың құқықтары мен міндеттерін реттейтін құқықтық нормалар жиынтығы. Отбасылық құқық Қазақстан Республикасының «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Кодексімен реттеледі. Бұл құқықтық нормалар отбасының тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, отбасы мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорғауға бағытталған. Отбасылық құқықтардың негізгі бағыттары. Ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері: Теңдік: Ерлі-зайыптылардың неке қатынастарында тең құқықтары мен міндеттері бар. Олар отбасылық өмірде бір-біріне сыйластықпен қарап, бірлескен шешімдер қабылдауы қажет.
Мүліктік құқықтар: Неке кезінде сатып алынған мүлік ерлі-зайыптылардың бірлескен ортақ меншігі болып есептеледі, егер некелік шартпен өзгеше белгіленбесе. Ерлі-зайыптылар бұл мүлікті ортақ пайдаланып, бір-бірінің мүлікке қатысты құқықтарын құрметтеуі керек. Тұрғын үй құқығы: Ерлі-зайыптылар отбасының тұратын жерін бірлесіп анықтап, тұрғын үйді пайдалану құқығын бірдей сақтауы тиіс. Егер неке бұзылған жағдайда тұрғын үйді пайдалану мәселесі сот арқылы шешіледі. Өзара қолдау міндеті: Ерлі-зайыптылар бір-біріне қолдау көрсетіп, қиын жағдайларда көмектесуге міндетті. Олардың бір-біріне қаржылық, моральдық және физикалық қолдау көрсету міндеттері бар. Ата-аналардың құқықтары мен міндеттері: Балаларды тәрбиелеу: Ата-аналар балаларына лайықты тәрбие беруге, олардың денсаулығын, білімін және әлеуметтік дамуын қамтамасыз етуге міндетті.
Білім алу құқығы: Ата-аналар балаларын сапалы білім алуға және әлеуметтік қызметтерге қолжетімділікке бағыттау құқығына ие. Балалардың құқықтарын қорғау: Ата-аналар балаларын заңға қайшы әрекеттерден қорғауға міндетті, олар балалардың құқықтары мен мүдделерін әрқашан назарда ұстауы керек. Тұрмыстық және экономикалық қолдау: Ата-аналар балаларын материалдық жағынан қамтамасыз етіп, олардың қажеттіліктерін өтеуге міндетті. Балалардың құқықтары мен міндеттері: Тұлға ретінде даму құқығы: Балалардың лайықты өмір сүру, білім алу, медициналық қызметтерге қол жеткізу құқығы бар. Олар қоғамда өздерін еркін сезініп, адам ретінде толыққанды дамуға тиіс. Отбасының қамқорлығында болу құқығы: Балалар ата-аналарының қамқорлығында болуға және олардың тарапынан қолдау алуға құқылы. Егер ата-аналары балаларды қамтамасыз ете алмаса немесе оларды қорғаудан бас тартса, мемлекет тарапынан көмек беріледі. Пікір білдіру құқығы: Балалар да өз пікірін білдіру және отбасының маңызды мәселелері бойынша өз ойларын айту құқығына ие, бұл құқық олардың жас ерекшеліктерін ескеріп жүзеге асырылады.Ажырасу кезінде құқықтарды қорғау: Ажырасу барысында ерлі-зайыптылардың мүліктік мәселелері мен бала тәрбиесі мен қамтамасыз ету міндеттері анықталады. Баланың қай ата-анасының қамқорлығында қалатыны сот арқылы немесе тараптардың өзара келісімімен шешіледі. Ажырасқан ата-аналар балаға қаржылық қолдау көрсету міндетін өзара келісім немесе сот шешімі бойынша орындауға міндетті. Неке шарты: Некеге тұрғанға дейін немесе неке кезінде ерлі-зайыптылар некелік шарт жасасу арқылы өз мүліктік құқықтары мен міндеттерін анықтай алады. Некелік шарт мүлікке қатысты келісімдерді реттеп, болашақта мүмкін болатын даулы жағдайлардың алдын алуға көмектеседі. Қаржылық және материалдық құқықтар: Отбасы мүшелері өз мүліктеріне дербес иелік ету құқығына ие, ал бірлескен мүліктерге тең дәрежеде иелік етеді. Материалдық жауапкершілік мәселелері, әсіресе ажырасу кезінде немесе мұрагерлік құқықтарды іске асыру кезінде маңызды рөл атқарады. Отбасындағы зорлық-зомбылықтан қорғау құқығы: Отбасында зорлық-зомбылыққа ұшыраған кез келген отбасы мүшесі құқық қорғау органдарына хабарласып, заңдық көмек алуға құқылы. Зорлық-зомбылыққа қарсы қорғау шаралары арқылы зардап шегушіге құқықтық және әлеуметтік көмек көрсетіледі. Қазақстандағы отбасылық құқықтар. Қазақстанда отбасылық құқықтар мен міндеттер Қазақстан Республикасының «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Кодексімен реттеледі. Бұл Кодекс ерлі-зайыптылардың, ата-аналар мен балалардың құқықтары мен міндеттерін, отбасы мүшелерінің әлеуметтік және материалдық қолдауларын анықтайды. Кодексте ата-аналардың балаларға қатысты міндеттері, бала асырап алу, қамқорлық, патронаттық тәрбие және мұрагерлік құқықтары да қарастырылған. Отбасылық құқық отбасындағы қарым-қатынастардың заңдық тұрғыдан реттелуін қамтамасыз етеді. Отбасылық құқықтар мен міндеттердің дұрыс орындалуы отбасының тұрақтылығын сақтауға, оның мүшелерінің бақытты өмір сүруіне жағдай жасайды.