Түлкібас ауданында кәсіп ашқан жастардың қатары артып келеді. Былтырдың өзінде аймақтағы 90 азамат мемлекеттен қайтарымсыз грант жеңіп алған. Бүгінде оның басым көпшілігі халыққа қызмет көрсету бағыты бойынша еңбек етіп жүр. Соның бірі – Жанна Әлженбай. Көпбалалы ана фуд флористика туралы жобасын сәтті қорғап, қазір жеке кәсібін дөңгелетіп отыр.
«Бастау бизнес» жобасын «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасы жүзеге асырып жатыр. Кәсіпкерлік негіздерін үйрене және қаржы институтынан қаражат ала отырып, қатысушылар бизнес-жоспар дайындау, бизнес-жобаны қорғауда және қолдауда көмекке ала алады.
«Bastau Business» жобасына өтініш бере алады және жоба бойынша оқуға қатыса алады:
– жұмыссыздар;
– ісін жаңа бастаған және жұмыс істеп тұрған кәсіпкерлер;
– зейнеткерлік жасқа толмаған қысқартылатын жұмыскерлер;
– дара кәсіпкер ретінде тіркеусіз кіріс алу мақсатында тауарларды өндіру (өткізу), жұмыстарды орындау және қызметтер көрсету жөніндегі қызметті дербес жүзеге асыратын тұлғалар және әрекетсіз дара кәсіпкерлер;
– отбасылық кәсіпкерлікте төленбейтін қызметті дербес жүзеге асыратын тұлғалар;
– сату (айырбастау) үшін жеке қосалқы шаруашылықта өнім өндіру жөніндегі қызметті өз бетінше жүзеге асыратын, табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен тұлғалар;
– табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен өндірістік кооперативтердің мүшелері.
Өтініштер онлайн режимде Business.enbek.kz порталы арқылы қабылданады.
Өтініш беру үшін Business.enbek порталында тіркелу қажет, электрондық цифрлық қолтаңбаны (ЭЦҚ) пайдалана отырып, өтініш нысанын толтырып, ЭЦҚ қою керек.Электрондық цифрлық қолтаңбаны gov.kz веб-сайтында қашықтықтан алуға болады: Интернетке немесе компьютерге қолжетімділік болмаған жағдайда, өзі тіркелген халықты жұмыспен қамту орталығы, халыққа қызмет көрсету орталығы, кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығында, сондай-ақ ауылдық елдімекендердегі «Қазақтелеком» АҚ-дағы «e-Qoldau» қоғамдық қолжетімділік пункттерінде өтініш беруге болады. Business.Enbek порталында мақұлданғаннан кейін өтінім автоматты түрде «Atameken Academy» платформасында онлайн оқудан өту үшін порталға жіберіледі. Оқу ұзақтығы 25 күнтізбелік күн және тегін. Тренинг соңында тестілеу жүргізіледі. Оқу нәтижелері бойынша қатысушыға тиісті сертификаттың түрі беріледі: бизнес-жоспарды дайындаған және бизнес-жоспарды бағалау және қорытынды тестілеу нәтижелері бойынша қажетті балл санын 60%-дан төмен емес жинаған қатысушылар оқуды аяқтағаны туралы сертификат алады; «Bastau Business» жобасы бойынша құзыреттілік деңгейін жоғарылатқан, бірақ оқуды аяқтау сәтінде әзірленген бизнес жоспары жоқ немесе бизнес-жоспар бойынша теріс баға алған қатысушылар оқытуға қатысу сертификатын алады. Бітіргені туралы сертификат үш жыл бойы жарамды.
Сертификат алып, бизнес-жобаны қорғаған соң, өз кәсібін ашу үшін грантқа өтінім беру қажет. 2023 жылдың 15 мамырдан бастап кәсіпкерлікті дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасын іске асыру шеңберінде жаңа бизнес-идеяларды іске асыру үшін өтеусіз гранттарды алудың бірінші легі бойынша өтінімдер қабылдау басталды. Гранттың мөлшері айлық есептік көрсеткіштің 400 есе мөлшеріне дейін.
Грант стартап бизнесін ашу және жүзеге асыру үшін бір рет, өтеусіз және қайтарымсыз негізде беріледі. Өтінімдерді қабылдау және гранттарды беру лек-лекпен жүзеге асырылады, 12 ай ішінде жеті реттен аспайды.
Грант алу үшін кез келген лек шеңберінде бірнеше рет беруге болады. Гранттар бір рет қана беріледі.
Грант алу үшін негізгі 5 шарт орындалу қажет: Жұмыссыз ретінде тіркелген немесе ісін жаңадан бастаған жеке кәсіпкер болу (тіркеу мерзімі бір жылға дейін) керек немесе бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ) төлеуші немесе жеке үй шаруашылықтарында жұмыс істейтін тұлға болуы қажет. Келесі әлеуметтік санаттардың біріне қатысты болуы қажет: 1) жастар (29 жасқа дейін); 2) атаулы әлеуметтік көмек алушылар; 3) көп балалы отбасы – көп балалы отбасыларға жәрдемақы алушылар мүшесі; 3) мүгедектер; 4) мүгедек баланы тәрбиелеуге жәрдемақы алатын тұлғалар; 5) оңтүстік облыстардан солтүстікке көшіп келгендер; 6) қандастар.
Тұрғылықты жері бойынша кемінде 1 жыл тұрақты немесе уақытша тіркеуде болуы (мигранттар мен қандастарға қатысты емес) қажет.
«Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқытуды сәтті аяқтағаны туралы 3 жылдан аспаған сертификаттың болуы қажет
«Бастау Бизнес» жобасы бойынша оқыту барысында әзірленген бизнес-жоспары болу керек. «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқытуды аяқтағаны туралы жарамды сертификат және оқу барысында дайындалған бизнес-жоспар міндетті түрде болуы керек.
Өтініш беру үшін Business.enbek порталында тіркелу қажет электрондық цифрлық қолтаңбаны (ЭЦҚ) пайдалана отырып, «Грант» бөлімінде өтініш нысанын толтырып, ЭЦҚ қою қажет. Электрондық цифрлық қолтаңбаны gov.kz веб-сайтында қашықтықтан алуға болады: Интернетке немесе компьютерге қолжетімділік болмаған жағдайда, өзі тіркелген халықты жұмыспен қамту орталығы, халыққа қызмет көрсету орталығы, кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығында, сондай-ақ ауылдық елдімекендердегі «Қазақтелеком» АҚ-дағы «e-Qoldau» қоғамдық қолжетімділік пункттерінде өтініш беруге болады. Шешім қабылданғаннан кейін өтініш берушінің Порталдағы жеке кабинетіне хабарлама жіберіледі. Комиссияның оң шешімі болған жағдайда үміткер тиісті хабарламаны алған сәттен бастап 3 жұмыс күні ішінде Порталда банк деректемелері бар банк шотын ұсынуы тиіс. Порталда хабарлама алған сәттен бастап 3 жұмыс күні ішінде грант алушы жеке кабинетінде ЭЦҚ пайдалана отырып, шартқа қол қоюы керек.
Келесі лектерге өтінім беру күні Порталда, бұқаралық ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде алдын ала хабарланады. Қосымша ақпарат алу үшін тұрғылықты жер бойынша жұмыспен қамту орталықтарына хабарласуға болады. Білу қажет! Грант қаражаты “Бастау Бизнес”жобасы бойынша оқыту процесінде жасалған бизнес-жоспарға сәйкес ғана пайдаланылуы мүмкін және қажетті құрал-саймандарды, еңбек құралдарын, технологиялық жабдықтарды, малдарды, құстарды, көшеттерді, бұталарды, тұқымдарды сатып алу, сондай-ақ үй-жайларды жалға алуға бағытталуы қажет.
ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың мемлекеттік бағдарламаларды ұлттық жобаларға трансформациялау жөніндегі тапсырмасын орындау мақсатында түрлі бағытта жобалар кешені әзірленді. Соның бірі – Кәсіпкерлікті дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы. Аталған жоба кәсіпкерлік белсенділікті арттыруға, кәсіпкерлердің өсуін жеделдетуге, жаңа нишаларды қалыптастыруға, сонымен қоса бәсекелестікті дамытуға бағытталып отыр. Осы орайда, «Бастау Бизнес» жобасындағы өзгерістер, жұмыспен қамту жобалары мен оқыту шаралары туралы толығырақ Қазақпарат тілшісінің материалында. Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру мерзімі аяқталған болатын. Осыған орай, Кәсіпкерлікті дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасын жүзеге асыру қолға алынды.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі халықты жұмыспен қамту департаментінің мәліметінше, аталған ұлттық жоба шеңберінде бірқатар іс-шараны іске асыру көзделген. Ол үшін 2022 жылға республикалық бюджеттен 33,2 млрд. теңге, ал жергілікті бюджеттен 8,5 млрд. теңге қарастырылған. «Ұлттық жоба 10 міндетті көздейді, оның 3-еуі халықты жұмыспен қамту үшін жәрдемдесуге бағытталған. Нақтырақ айтсақ, басты мақсат – азаматтардың өз ісін ашып, дамытуына жағдай жасау, субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыру арқылы кәсіпкерлерді қолдау және кәсіпкерлердің қажеттіліктеріне қарай дағдыларды дамыту болып отыр», – деді департамент директорының орынбасары.
Бірінші міндет. «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлікке оқыту
Жалпы, алғашқы міндет аясында аудандардың шебер-жоспарлары жасалып, «Бастау Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлікке оқыту жүргізілетін болады. Сондай-ақ, жас кәсіпкерлер мен халықтың әлеуметтік осал топтары қатарындағы азаматтарға жаңа бизнес-идеяларды іске асыруға шағын несиелер мен гранттар беріледі. Департамент директорының орынбасарының сөзінше, шебер-жоспарлар үй шаруашылықтары мен жергілікті кәсіпорындардың сауалнамалары негізінде жасалады. Жалпы, 2022-2024 жылдары 163 шебер-жоспар әзірленеді. «Шебер-жоспарлар негізінде кәсіпкерлерді қолдау «егістіктен сөреге дейін» өндірістік-өткізу тізбегін құру арқылы қамтамасыз етіледі. Өнім өндірушілер мен сатып алушылардың келісуі, ауыл кәсіпкерлерінің өнімін кепілді түрде сату және сатып алу қамтылады», – деді ол.
«Бастау Бизнес» жобасы шеңберінде жыл сайын 30 мың адамды, оның ішінде кемінде 6 мың жас азаматты кәсіпкерлік негіздеріне оқыту жоспарланған. Оқуды аяқтаған және бизнес-жоспарын қорғаған қазақстандықтар жеңілдікті шарттармен мемлекеттік гранттар мен микрокредиттер алуға мүмкіндік алмақ.
«Бұл ретте, жастардың 20 мыңға жуық өкілін және азаматтардың әлеуметтік осал санаттарын жыл сайын гранттармен қамту жоспарлануда. Ал, жеңілдікті шарттармен шағын бизнес ашу және отбасылық фермерлік шаруашылықтарды өндірістік-өткізу тізбектеріне біріктіру үшін аудандардың шебер-жоспарлары жасалып, соның негізінде берілетін болады. Сондай-ақ, грант алушылардың санаты да қайта қаралды. Гранттар жастарға, жұмысқа қабілетті мүмкіндігі шектеулі азаматтарға, атаулы әлеуметтік көмек алушы отбасы мүшелеріне және қандастарға жеке кәсіпті ашу мақсатында беру жоспарланып отыр», – деді.
Оқу 14 облыста, 160 ауданда іске асырылады, сондай-ақ моноқалалар мен облыс орталықтары, республикалық маңызы бар елорда, Алматы, Шымкент секілді қалалар қамтылған. Қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету мақсатында жоба бойынша оқыту «Atameken Academy» платформасында онлайн форматта өтеді.
«Бастау Бизнес» жобасындағы өзгерістер. Бұдан бөлек, «Атамекен» ҰКП басқармасының мәлімдеуінше, биыл «Бастау Бизнес» жобасы «Бастау 2.0» жаңа форматында жүзеге асады. Оның аясында өнім өндіру кезеңдерінің технологиялық карталары әзірленеді. Бұл технологиялық карталар сұранысқа ие бағыттар бойынша халықты кәсіпкерлікке оқытуға және жаңа салаларды таңдауға көмектеседі.
«Техникалық карталарға сәйкес нақты кейстерді оқыту неғұрлым сапалы өнім немесе шикізат өндіруге мүмкіндік береді. Сонымен қоса, кепілді өткізуді қамтамасыз етеді, бұл сайып келгенде ауыл халқының табысын арттыруға ықпал ететін болады. Осының аясында Ұлттық палата биыл аудандардың мамандануын айқындау және аудандардың шебер-жоспарларын әзірлеудің бірыңғай әдістемесін әзірлеу және бекіту, сауалнама жүргізу үшін аудандардың (42 аудан) тізбесін айқындауды ұсынды», – дейді мекеме өкілі.
Ұлттық жобаға сәйкес, 2021-2025 жылдар аралығында «Бастау Бизнес» жобасы шеңберінде оқудан кейін жеке кәсібін ашқан кәсіпкерлердің үлесін 35%-дан 60%-ға дейін көтеру көзделіп отыр. «Бастау Бизнес» жобасын іске асыру шеңберінде Atameken Academy онлайн-оқыту платформасында өтінім беру кезінде ЭЦҚ арқылы авторизациялау, қатысушыларды кезеңдер бойынша бөлуді автоматтандыру сияқты бірқатар өзгерістер болады. Оқуды іске асыру процесінде онлайн өтінім беру, қатысушы статусын верификациялау арқылы жолдамаларды беру кезеңін алып тастау енгізіліп жатыр.
«Бастау Бизнес» түлектерін несиелендіруге бюджеттен 22,5 млрд теңге бөлінді. Ұлттық палатаның ресми сайтында және әлеуметтік желідегі парақшаларында бұл туралы мәлімет көп. Кез келген адам оқып танысуына және 1432 байланыс орталығына хабарласып, барлық сұраққа жауап ала алады. Жоспар бойынша, биыл наурызға дейін 5 мың жобаны қаржыландыру жоспарда бар», – деп атап өтті «Атамекен» ҰКП басқарма төрағасының бірінші орынбасары.
Екінші міндет. Жұмыс орындарын көбейту. Департаменттің мәліметінше, Ұлттық жобалар шеңберінде 2021-2025 жылдар аралығында жалпы 2,5 млн. жұмыс орны құрылады. Атап айтқанда, тұрақты жұмыс орыны – 803,7 мың, уақытша жұмыс орыны – 1 727,9 мың. Ал биыл, яғни 2022 жылы 443,8 мың жұмыс орны құрылады деп жоспарланған. Кәсіпкерлікті дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы шеңберінде бес жылда 995 мыңнан аса жұмыс орны құрылады, оның ішінде 335 мың тұрақты жұмыс орындары, 660 мыңы уақытша болмақ.
«Өз кезегінде, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі тарапынан 5 жыл ішінде 100 мың тұрақты және де 630 мыңнан аса уақытша жұмыс орындарын ашу жоспарлануда. Оның басым бөлігі жеке бизнес нысандарын жұмыс күшімен қамтамасыз етуге бағытталған», – деді ол.
Сонымен қоса, жастарды жұмыспен қамтуға тоқталсақ, «Жастар практикасы», «Алғашқы жұмыс орны», «Ұрпақтар келісімшарты» жобаларының арқасында 29 жастан аспаған, мамандығы бойынша жұмыс тәжірибесі жоқ, жақында оқуын аяқтаған немесе мүлдем жоқ адамдарға түрлі қолдау шаралары көрсетілетін болады. Бұл жобалармен 140 мыңнан астам адамды қамту жоспарланып отыр. Ал, зейнеткерлік жас алдындағы адамдар үшін «Күміс жас» жобасы іске асырылмақ, оның шеңберінде 20 мың адам қолдау алады.
Бұдан басқа, департамент «Әлеуметтік жұмыс орындары» жобасын іске асыру арқылы 60 мыңға жуық адамды жұмысқа орналастыру мүмкіндігі қарастырылғанын айтып өтті. Ал, жұмысынан айырылған азаматтарға «Қоғамдық жұмыстар» жобасы арқылы тағы 415 мыңға жуық уақытша жұмыс орны берілмекші.
«Осы жобалардың көпшілігіне қатысу үшін жақын орналасқан Халықты жұмыспен қамту орталығына жүгіну қажет. Не болмаса, Электронды еңбек биржасы немесе Электронды үкімет порталы арқылы жұмыс іздеп жүрген адам және жұмыссыз ретінде тіркелу қажет», – деді.
Жалпы, Ұлттық жобаны іске асыру барысында барлығы 100 мыңнан астам жаңа жұмыс орны құрылады. 3,5 млн. адам жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шараларымен қамтылып, 1,7 млн адам тұрақты жұмыс орындарына жұмысқа орналасады. Жұмыссыздық деңгейі 4,7%-ға дейін төмендеп, халықтың нақты ақшалай кірісінің өсмі 27,1% деңгейіне жетеді.
Үшінші міндет. Кәсіпкерлердің дағдыларын дамыту. Кәсіпкерлердің қажеттілігі бойынша дағдыларын дамыту жөніндегі міндет шеңберінде Ұлттық жобада жұмыс берушілердің сұраныстарына сәйкес, оқу ұйымдарында да, тікелей жұмыс орындарында да білім беру, сондай-ақ талап етілетін дағдыларды онлайн оқыту көзделіп отыр.
«Осылайша, жұмыс берушілердің сұрауы бойынша білім беру ұйымдарында оқу үшін өңірлік кәсіпкерлер палаталары мен жергілікті атқарушы органдарды тарта отырып, өңірлік бөліністе сұранысқа ие кәсіптер бойынша қажеттілікті жыл сайын айқындау көзделетін болады. Жыл сайын 11 мың адамды оқыту жоспарланып отыр. Олар оқу ақысын төлеу бойынша мемлекеттік қолдаумен, стипендиямен, жол жүруге материалдық көмекпен, тұрумен және медициналық тексеруден өтумен қамтамасыз етіледі», – деді департамент өкілі.
Жыл сайын 5 мыңға дейін адам жұмыс орнынынан оқуға жіберіледі. Олар оқу аяқталғаннан кейін жұмыс беруші қызығушылық танытқан жағдайда тұрақты жұмысқа қабылданады. Талап етілетін дағдыларды онлайн оқыту skills.enbek.kz платформасында жүзеге асады. Онда сұранысқа ие кәсіптер мен дағдыларды ескере отырып, қысқа мерзімді онлайн курстардың легі қалыптасады. Жыл сайын 20-35 мың адамды оқыту жоспарланған. Электронды еңбек биржасында түйіндеме орналастыру немесе бос жұмыс орындарын іздеу кезінде өтінім беруге және курстан өтуге болады. Ізденушіге тиісті өтінім беру жеткілікті. Курс аяқталғаннан кейін және жұмыс беруші талап ететін дағдыларды игергеннен кейін жұмыс іздеуші дағдыларды игеру туралы сертификат алады және ашық бос орынға өтінім қалдырады.