4 маусым – Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері күніне орай “Жастар орталығы” ғимаратында салтанатты жиын өтті. Шараға аудан әкімінің орынбасары Мейрамбек Ақмұратов, “Amanat” партиясының Ордабасы аудандық филиалының жетекшісі Әлиасқар Бердімұратов, аудан прокуроры Абзал Қыдырбай, аудандық ішкі істер басқармасының басшысы
Ғалымжан Қуашбаев, аудандық қорғаныс істері жөніндегі бөлім басшысы
Бақдәулет Ташпулатов, дербес бөлімдердің қызметкерлері, зиялы қауым өкілдері, ардагерлер мен жастар қатысты. Салтанатты жиын Әнұранмен басталып, Мемлекетік Ту көтеріліп, Елтаңба төрге жеткізілді. Бұдан кейін аудан әкімінің орынбасары Мейрамбек Ақмұратов сөз алып, аудан тұрғындарына мерекелік құттықтауын жеткізді. Сондай-ақ еткен еңбектері еленген бірқатар азаматқа аудан әкімінің алғыс хатын табыстады.
Мерекелік шарада аудандық мәдениет үйінің әншілері отаншылдыққа шақыратын әндер шырқады.
Бұл күн ел тарихында жаңа мемлекеттік рәміздер, яғни Тудың, Елтаңбаның және Әнұранның туған күні ретінде мәңгі қалады. Бүгінгі мақалада мемлекеттің негізгі атрибуттары қалай жасалғаны және оларға қандай мағыналар беретіні туралы айтамыз. «Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы» заң 2007 жылғы 4 маусымда қабылданды. Осы заңға сәйкес жыл сайын 4 маусым елімізде Мемлекеттік рәміздер күні болып атап өтіледі. Конституциялық заңға сәйкес мемлекеттік рәміздер, яғни Мемлекеттік Ту, Мемлекеттік Елтаңба және Мемлекеттік Әнұран – мемлекеттің айрықша белгілері. Қазақстандық мемлекеттік рәміздердің мемлекеттік және этникалық бірегейлікті білдіретін түрлі мән-мазмұны бар.
Мемлекеттік рәміздердің тарихы. Тәуелсіздіктің алғашқы күндерінен бастап жаңа мемлекеттің алдында тұрған басты міндеттердің бірі Мемлекеттік рәміздерді әзірлеу және оны бекіту қажеттілігі болды. Еліміздің үздік зиялы күштері жұмылдырылған ауқымды жұмыстар жүргізілді. 1992 жылдың басында Жоғарғы Кеңес Президиумының жаңа мемлекеттік рәміздерді дайындау жөніндегі жұмыс тобын құру туралы Жарлығы шықты. Соған сәйкес арнайы шығармашылық комиссия құрылды. Оның құрамына Салық Зиманов, Ербол Шаймерденов және басқа да белгілі тұлғалар кірді. Елтаңба, Ту, Әнұран үлгілерін әзірлеуге байқау жарияланып, оған 600-ден астам адам қатысты. Барлығы 1 200 өтінім Мемлекеттік Тудың эскиздерін әзірлеген. Сондай-ақ болашақ Мемлекеттік Елтаңбаның 245 жобасы мен 67 сипаттамасы және Мемлекеттік Гимннің 750 нұсқасы ұсынылды. Сайысқа қатысушылардың алдында қиын міндет тұрды. Мемлекеттік рәміздер эстетикалық талаптарға жауап беріп қана қоймай, тарихи, саяси, экономикалық символизмді де алып жүруі керек болды. Егеменді жас мемлекеттің саяси мәні мен мақсатын мейлінше айқын көрсететін айрықша шешім табу қажет болды.
Мұндай жауапты жұмысты Шәкен Ниязбеков (Ту авторы), Жандарбек Мәлібеков пен Шота Уәлихан (Елтаңба авторлары), Шәмші Қалдаяқов (гимн әуені), Жұмекен Нәжімеденов (гимн мәтіні) сынды шеберлер атқарған. Мемлекеттік рәміздерді қабылдауда Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев ерекше рөл атқарды. Мемлекеттік Әнұранның мәтініне ел дамуының мұраттары мен мақсаттарына сәйкес келетін жекелеген түзетулер енгізіп, біріккен авторлар ұжымына енді. Ол қазақ тіліндегі терминдердің қолданылуына да ерекше көңіл бөлді. Назарбаевтың бастамасымен «Елтаңба», «Әнұран», «нышан, рәміз» деген ресми терминдер енгізілді. Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері 1992 жылы 4 маусымда қабылданды.
Мемлекеттік Ту. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы – ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Туда тік жолақ түрінде ұлттық өрнек нақышталған. Күн және оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Тудың негізгі түсі – аспан көк. Мемлекеттік тудың авторы – Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері Шәкен Ниязбеков. Геральдика дәстүрінде әр түс белгілі бір ұғымды білдіреді. Сонымен аспан көк түс адалдықты, сенімді және мінсіздікті білдіреді. Сондай-ақ көк түс түркі мәдениетінде терең символдық мәнге ие. Ежелгі түркілер әрқашан көкті өзінің тәңір атасындай қастерлеген, ал олардың көк туы ата-бабаға адалдықты бейнелеген. Қазақстанның мемлекеттік туында ол ашық аспан, бейбітшілік пен береке, ал бір түсті фон еліміздің бірлігін бейнелейді. Геральдикалық қағидаларға сүйенсек, күн байлық пен молшылықты, өмір мен энергияны бейнелейді. Сондықтан елдің туындағы күн сәулелері астық түрінде бейнеленген. Ол байлық пен өркендеудің символы. Қазақстанның мемлекеттік атрибутикасында күннің бейнеленуі еліміздің жалпыадамзаттық құндылықтарды қастерлейтінін дәлелдейді және жас мемлекеттің жасампаздық күш-қуатын, серіктестік пен ынтымақтастық үшін әлемнің барлық еліне ашық екенін айғақтайды. Бүркіт бейнесі – көптеген халықтардың елтаңбалары мен туларында бұрыннан қолданылып келе жатқан негізгі геральдикалық атрибуттардың бірі. Бұл сурет әдетте күш, көрегендік және жомарттық символы ретінде қабылданады. Күн астында қалықтаған қыран мемлекетіміздің қуаттылығын, егемендігі мен тәуелсіздігін, биік мақсаттар мен тұрақты болашаққа ұмтылысты бейнелейді. Еуразия көшпелілерінің дүниетанымында бүркіт бейнесі ерекше орын алады. Олар оны еркіндік пен адалдық, ізеттілік пен батылдық, күш пен ой тазалығы сияқты ұғымдармен байланыстырады. Алтын бүркіттің айшықты бейнесі жас егемен мемлекеттің әлемдік өркениет биігіне деген ұмтылысын көрсетеді. Мемлекеттік тудың маңызды элементі – оның тұғырында ұлттық ою-өрнек салынған тік жолақ. Қазақ ою-өрнегі – халықтың эстетикалық талғамына қатаң сәйкес келетін дүниені нақты көркем қабылдаудың бір түрі. Түрлі формалар мен сызықтардың үндестігін білдіре отырып, халықтың ішкі жан дүниесін танытатын құрал. Сондай-ақ тудағы ұлттық ою-өрнек Қазақстан халқының мәдениеті мен салт-дәстүрін бейнелейді.
Мемлекеттік Елтаңба. Мемлекеттік Елтаңбаның шеңбер тәріздес және шаңырақтың бейнесі түрінде жасалған, одан тараған уықтар күн сәулесі түрінде жан-жақты нұрланып тұрады. Шаңырақтың оң және сол жағында аңыздардағы қанатты пырақтардың бейнелері орналасқан. Жоғарғы бөлігінде бес бұрышты көлемді жұлдыз, ал төменгі бөлігінде «Қазақстан» деген жазу бар. Жұлдыз, шаңырақ, уықтар, аңыздардағы пырақтар бейнесі, сондай-ақ «Қазақстан» жазуы – алтын түсті. Елтаңбаның негізгі түсі – аспан көк. Мемлекеттік Елтаңба авторлары – белгілі сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков пен Шот-Аман Уәлиханов. Шеңбер (дөңгелек) – Ұлы дала көшпенділері арасында ерекше құрметке ие болған өмір мен мәңгіліктің символы. Мемлекеттік Елтаңбаның орталық геральдикалық элементі шаңырақ бейнесі – киіз үйдің үстіңгі күмбезді бөлігі, одан уықтар (тіреулер) жан-жақты күн сәулесі түрінде сәуле шашады. Шаңырақ – киіз үйдің негізгі жүйе құраушы бөлігі, пішіні жағынан аспан күмбезіне ұқсайды және Еуразия көшпеділерінің дәстүрлі мәдениетіндегі тіршілік әрекетінің негізгі элементтерінің бірі. Республиканың Мемлекеттік Елтаңбасында шаңырақ бейнесі – елімізде тұратын барлық халықтың ортақ үйі мен біртұтас Отанының символы. Шаңырақтың беріктігі мен тұрақтылығы оның барлық уығының (тіректерінің) сенімділігіне байланысты болатыны сияқты, Қазақстанның тұрақты дамуы әрбір азаматтың әл-ауқатына байланысты. Мемлекеттік Елтаңбадағы қанатты мифтік тұлпарлар – негізгі геральдикалық элемент. Ежелден бері жылқы бейнесі ерлік, адалдық, күш сияқты ұғымдарды бейнелейді. Тұлпарлар көпұлтты Қазақстан халқының қуатты және гүлденген мемлекет құру жөніндегі сан ғасырлық арманын білдіреді. Олар таза ойлар мен дәйекті жақсартуға және шығармашылық дамуға ұмтылысты куәландырады. Сондай-ақ арғымақтардың алтын қанаттары да жүгерінің алтын масақтарына ұқсайды және Қазақстан халқының еңбекқорлығын және елдің материалдық әл-ауқатын білдіреді. Өткен ғасырларда мүйіздер көшпенділердің діни ғұрыптарында, сондай-ақ олардың жауынгерлік айқастарында жиі қолданылған. Әртүрлі жануарлардың мүйіздері түріндегі көктегі рақым, жердегі құнарлылық және әскери сәттілік бейнелері әртүрлі халықтардың символдық композицияларында әрқашан маңызды орындарға ие болды. Олай болса, қанатты тұлпар – семантикалық және тарихи тамыры тереңде жатқан маңызды типологиялық образ. Республиканың Мемлекеттік Елтаңбасындағы тағы бір ерекшелігі – ол бес бұрышты жұлдыз. Бұл нышанды адамзат ерте заманнан бері қолданып келеді және адамдардың ақиқат нұрына, барлық ұлы және мәңгілікке деген тұрақты ұмтылысын бейнелейді. Мемлекеттік Елтаңбадағы жұлдыз бейнесі Қазақстан халқының әлемнің барлық халқымен ынтымақтастық пен әріптестікке ашық ел құруға деген ұмтылысын көрсетеді. Мемлекеттік Ту мен Мемлекеттік Елтаңбада қолданылатын негізгі түс – құдіретті, күшті, байлықты, тұрақтылықты, тектілікті, имандылықты, әділетті, ізгілікті, мейірімділікті, адалдықты бейнелейтін алтын түс. Аспан түстес көгілдір түс алтын түспен үйлеседі және адалдықты, пәктікті, адалдықты, мінсіздікті, ашық аспанды, бейбітшілік пен берекені білдіреді.
Мемлекеттік Әнұран. Бұрын «Менің Қазақстаным» әні ретінде белгілі болған Қазақстанның әнұраны 2006 жылғы 6 қаңтарда Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен еліміздің Парламентінде бекітілді. «Менің Қазақстаным» әнін сонау 1956 жылы Шәмші Қалдаяқов жазған. Оған Мемлекеттік Гимннің мәртебесіне сәйкес өзгертулер енгізілді. Қазақстан Республикасы Әнұранының мәтінін жазған – Жұмекен Нәжімеденов пен Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев. Ол алғаш рет 2006 жылы 11 қаңтарда Президенттің салтанатты түрде ұлықтау рәсімінде тыңдалды. Сонымен қатар 2006 жылы Гимнді тыңдау ережелері өзгертілді. Ресми рәсімдерде орындалғанда, жиналғандар тұрып, оң қолының алақанын кеудесінің сол жағына қоюы керек.
Тәуелсіз еліміздің тарихында алтын әріптермен жазылатын атаулы күннің бірі – Мемлекеттік рәміздер күні. 2007 жылдың 4 маусымында «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері туралы» Конституциялық Заңы қабылданды. Осы Заңға сәйкес жыл сайын 4 маусым Қазақстан Республикасында Мемлекеттік рәміздер күні ретінде мерекеленеді. Мемлекеттік рәміздер – кез келген мемлекеттің егемендігі мен біртұтастығын бейнелейтін, оның ажырағысыз атрибуттарының бірі. Мемлекеттік маңызды символдардың бірі – ту. Ол – хандық биліктің, әскери лауазым мен батырлық дәреженің символдық белгісі ретінде патшалар, әскербасылар жүрген жерде көтерілген. Сонымен қатар қолбасшылар байрақтың көмегімен түрлі тактикалық белгілер беріп, шайқасты басқарып отырған. Байраққа көбіне тотемдік белгілер, яғни аңдар мен құстардың (үкі, тасбақа, жылан, бүркіт, бұқа, арқар, тағы да басқа) алтыннан жасалған мүсіндері, жылқының құйрығы сияқты заттар белгіленген. Жер-жаһанды тұлпарларының тұяғымен дүбірлеткен ұлы даланың сайыпқыран ерлері қандай ту көтерген? Қолына қандай байрақ ұстаған? Ежелгі түркілердің әскери қолбасшыларының бөрілі байрақ ұстағандығы туралы зерттеушілер мәліметі де нақты деректермен дәлелденіп жүр. Тасқа қашалып жазылған «Күлтегін» жырында да Білге қаған әкесінің жауынгерлерін бөріге теңеп: «Тәңірі қуат берген соң, Әкем қағанның әскері бөрідей бопты», дейді. Ұлтымыздың фольклорлық жырларында батырларды бөріге теңеп, ұран етіп жырлау кейінгі дәуірлерге дейін жеткен. Мысалы, ХІХ ғасырдағы қазақтың көрнекті ақыны Сүйінбай Аронұлы: «Бөрілі басы – ұраным, Бөрілі – менің байрағым. Бөрілі байрақ көтерсе, Қозып кетер қайдағым», – деп, бөріні ұран етіп жырлайды. Байрақ – жібектен немесе ат құйрығының қылынан жасалған шашақ, қабыланның, барыстың құйрығы және түсті матадан тігілген бау түрінде жасалып, ағаш сапқа, найзаның басына жеке немесе қосарланып тағылды. Белгінің қосарлануы байрақ дәрежесінің жоғарылығын білдірді. Сарматтарда, ғұндарда байрақ басында айдаһардың, көне түркілерде бөрінің басы бейнеленген. Ал ислам діні енгеннен кейін байрақ басына Құран аяттары жазылып, ай орнатылған. Көшпелілерде тулар байрақпен қатар, әскердің, мемлекеттің нышаны ретінде қолданылды. Қазақ даласында көтерілген байрақ, тулар да біртектес болмаған. Ел ішінде көбіне Абылайдың ақ туы туралы айтылады. Қазақ хандығында әр ханның, тіпті әр батырдың өзіне тиесілі жеке байрағы болған екен. Тарихи құжаттардан Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шақшақұлы Жәнібек, Байғозы батырлардың өз туы болғанын білуге болады. Ту – әскердің киесі саналғандықтан шайқас кезінде оны ұстау ең сенімді, беделді, талай шайқастарда ерлігімен көзге түскен, соғыстарда әбден шыңдалған ержүрек батыр адамдарға ғана тапсырылған. Қазақ әскерінде – тубегі деп аталатын ресми атақ, жоғары мәртебелі қызмет болған. Жоңғар жаугершілігіне қарсы соғыста Әбілқайыр ханның ту ұстаушы тубегілігіне – бас сардар Бөгенбай батыр сайланған. Абылай ханның ту ұстаушы батырларының бірі Байғозы батыр, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі қаһармандарының бірі Амангелді батыр әскерінің тубегісі – Қияқбай батыр болған. Ту бейбіт кезде құрметпен сақталып, тек жауынгерлік кезде ғана шығарылып отырған. Тудан айырылу – өліммен тең болған. 1941-1945 жылдардағы екінші дүниежүзілік соғыс Кеңес халқының Жеңісімен аяқталып, жеңілген фашистік Германияның жауынгерлік тулары жерге тасталып, Кремль түбінде өртелген кезде неміс әсекерлерінің жігері түсіп, өзінің толық жеңілгендігін мойындаған. Ал Рейхстагқа тігілген қызыл тулар Ұлы Отан соғысында кеңес халқының жеңіске жеткендігін көрсетті. Осы жерде Рейхстагқа ту тіккен тубегі Рахымжан Қошқарбаевтың ерлігін ерекше айтуымызға болады. Көшпелілердің туының түсі де ерекше мән-маңызға ие болды. Соның ішінде көшпелі түрік-моңғол халықтарының дүниетанымында ақ түс қасиетті саналды. Ақ түс – адам ниетінің тазалығын білдіреді. Ел жадында ерекше сақталған рәміздердің бірі – Абылай ханның ақ туы. Ол туралы мәлімет фольклорлық деректерде сақталған. Қазақтың әйгілі батырларының бірі Бөгенбай батыр ақ түсті ту ұстаған. «Бөгенбай батыр» тарихи жырында «Ақ туды Бөгенбайға әкеп берді, Қараңдар қасиетті Бөген ерді» деген өлең жолдары бар. Сондай-ақ зерттеушілер түркілердің туының түсі көк болған деген болжамдар айтады. «Көк» ұғымы ежелгі түркілердің дүниетанымында ерекше орын алған. Олардың түсінігі бойынша, жоғарыда көк аспан, көк Тәңірі біртұтас және ол адамдарға құт-береке, күш-қуат беруші ретінде қаралды. Қазақтың батырлар жырынан тулардың түсі қандай болғандығын да байқауға болады: «Құйысқанын қысқартып, Көк ала шұбар ту байлап» деп «Қобыланды батыр» жырында айтылса, «Алпамыс батыр» жырында «Шаң астына қараса, Айшықты ала ту көрді» деп айтылады. Қызыл түс әлем мемлекеттері туларында ең көп кездесетін рең. Ол барлық тулардың үштен екісінде бар. Одан кейін көп пайдаланылғаны ақ, көк, сары және қара бояулар. Мемлекеттік туларда жиі кездесетін нышанның бірі – күн бейнесі. Олардың ішіндегі ең атақтысы – Жапонияның «Күн дөңгелегі». Рәміз – елдің «Күншығыс елі» деген атының нышанының белгісі. Тайвань туында – ақ күн, Филиппин туында – сегіз сәулелі күн, Уругвай туында – адамның бет-бейнесіне ұқсас «Мамыр күні», Бангладеш туында қызыл күннің суреттері бар. Әлемдегі ең көп түсті ту – Оңтүстік Африка Республикасына тән. Ту алты түстен тұрады: жасыл, қара, ақ, сары, қызыл, көк. Тағы бір ерекше ту – Парагвай туы. Оның ерекшелігі сол, тудың екі жағында да бейнелер бар. Бет жағында мемлекеттің елтаңбасы, ал артқы жағында қазына мөрі бейнеленген. Португалия – өз туында ғылыми аспап – координаттарды анықтауға арналған астрономиялық құрал бейнеленген жалғыз ел. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы – ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Тудың сабының тұсында ұлттық өрнек тік жолақ түрінде нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Туының біркелкі көгілдір түсі бірігу идеясын білдірумен қатар, әрқашан бейбітшіліктің, тыныштық пен жарқын болашақтың белгісі саналатын бұлтсыз ашық аспанды еске салады. Геральдика тілінде көк түс пен оның реңктері адам бойындағы адалдық, тазалық, үміт сияқты қасиеттерге сәйкес келеді. Шұғылалы алтын күн тыныштық пен байлықты бейнелесе, дала бүркіті – қазақстандықтар ұғымында дарқандық пен қырағылық, биіктік пен ерліктің белгісі. Елтаңба – мемлекеттің басты рәміздерінің бірі. Мемлекеттің мәдени және тарихи дәстүрін бейнелейтін символдық мәні бар үйлесімді пішіндер мен заттардың мирастық ерекшелік белгісін білдіреді. Елтаңбаның негізі батырлардың қалқандарының көшірмесі ретінде алынған. Қазақстан елтаңбасының негізін қасиетті шаңырақ құрайды. Шаңырақ тектес елтаңба бұрын-соңды әлемдік геральдика тарихында болмаған. Қазақтың қасиетті қарашаңырағы бүтін қазақ елінің символы іспеттес. Шаңырақты айнала күн сәулесіндей тарап уықтар шаншылған. Шаңырақтың оң жағы мен сол жағында аңыздардағы қанатты пырақтар бейнесі орналастырылған. Шаңырақ әлемнің біртұтастығын, мемлекеттің бастауы болған отбасының ошағын бейнелесе, ал қанатты тұлпарлар мәңгілік өмір мен шексіз дамудың белгісі. Тәуелсіз Қазақстанның тарихында еліміздің Мемлекеттік Әнұраны екі рет – 1992 және 2006 жылдары бекітілді. 2006 жылы 7 қаңтардағы Конституциялық заңға сәйкес ҚР Мемлекеттік Әнұранының музыкалық редакциясы мен мәтіні жаңа редакцияда жазылды. Алғаш рет Қазақстан Республикасының Әнұраны ретінде «Менің Қазақстаным» әні 10 қаңтарда 2006 жылы, Қазақстанның тұңғыш Президентін ұлықтау рәсімінде орындалды. Бұл әнұранның сөзі республикамыздың барша халқының жүрегіне жақын, жұрттың бәрінің көңілінен шыққан, терең отаншылдық сезімдегі ән болды. Мемлекеттік рәміздер – халқымыздың рухын, ұлттық салт-санасын, қаһармандығы мен даналығын асқақтатып, болашаққа деген арман-тілегін жеткізетін ерекше құнды белгілер. Желбіреген аспан түстес көк Туымыз, қайталанбас Елтаңбамыз бен айбатты Әнұранымыз халқымыздың арманын асқақтатып, қыран бүркіттей көкте қалықтата берсін. Өткенімізді танып, тарихымызға көз жүгіртіп, өшкенімізді тірілтіп, Туымызды тік ұстайық, Қазақ елі!
Мемлекеттік рәміздер – еліміздің дербестігі мен тәуелсіздігін күллі әлемге жария етуші әрі мемлекетіміздің өткені, бүгіні мен болашағы арасындағы сабақтастықтың жарқын бейнесі, халқымыздың рухын, ұлттық салт-санасын, қаһармандығы мен даналығын, болашаққа үмітін, арман-тілегін жеткізетін ерекше құнды белгілер. Яғни қазіргі таңда ұлттар мен ұлттық мемлекеттердің нағыз өзекті мәселелері экономика, саясат, қорғаныс саласымен емес, керісінше, ұлттың басты құндылығы болып табылатын ұлттық нышандармен тығыз байланысты. Мемлекеттік рәміздер ұлттық бірегейліктің қалыптасу тірегі және әрбір мемлекеттің дамуының ажырамас бір бөлігі болып табылады. Рәміздер тарихы алғашқы қоғамдағы тотемге табынудан бастап, кейін түркілер дәуіріндегі көк бөріге табыну, Орта ғасырдағы хандықтар мен патшалықтардың елтаңбалары мен жалауары және теңгелеріндегі айшықты белгілерімен сабақтасады. Қазіргі кезде еліміздің мемлекеттік рәміздері оның бетке ұстар құжаты сияқты бірегей негіздері мен салт-дәстүрін айқындап көрсетеді. Көп көлемде мемлекеттік биліктің рәміздері кез келген мемлекеттің негізін құрайтын тұжырымдамасы – ұлттық идеяда көрініс табуы тиіс. Ал нақты ұлттық идея тікелей сол халықтың арасында қалыптасады. Саяси жүйенің көшбасшылары уақыт өте келе ауысып отыруы мүмкін, бірақ халық өзінің ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан, ғасырлар бойы иемденген және жоғалтып алған ұлттық құндылықтарымен, жағымды және жағымсыз қасиеттерімен қалады, сонымен қатар өзара ұлттық менталитетті қалыптастырады. Мемлекеттік рәміздер мәдениетіміз, тарихымыз бен менталитетіміздің көркем туындысы болуы керек. Еліміздің азаматтарының рәміздерге деген қарым-қатынасы, олардың қаншалықты деңгейде өздерін осы елдің азаматы санайтындықтарының және болашаққа сенімінің, отансүйгіштіктің көрсеткіші іспеттес. Жоғарыда айтылғандай, мемлекеттік рәміз бойынша елімізді тануға және оны бүкіл әлемге танытуға болады, өйткені онда халқымыздың бүкіл бастан кешкен тарихы, бүтіндей мәдениеті жатыр, сондықтан ол отансүйгіштік сезімнің бастау көзі бола алады. 1992 жылдың 4 маусымы Қазақстан Республикасының рәміздері бекітілген күн болып тарихта қалды. 2007 жылғы 4 маусымда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың қол қойып бекіткен «Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері туралы» Конституциялық Заңы мемлекеттік рәміздерімізді пайдалану тәртібін нақты белгілеп берді. Мемлекетіміздің Елтаңбасы қазақ тіліне аударғанда, ол «таңба», «белгі», тіпті «мұра» деген мағына береді. Бұл термин ежелгі түркі қағанаты (551-630 жылдар) кезінен бастап қолданыла бастаған. Қазақстанның қазіргі таңдағы Елтаңбасы үлкен еңбектің арқасында, екі сәулеткер Жандарбек Мәлібек пен Шота Уәлихановтың шығармашылық ізденістерінің нәтижесінде дүниеге келді. Елтаңбадағы шаңырақ – өз ұлтымызға ғана тән, сәтті таңдалынған нышан. Шаңырақ қай кезде де қазақ үшін отбасының берекесі мен тыныштығының белгісіндей қызмет атқарып келген. Елтаңбамыз еліміздегі барша халықтарды бір шаңырақтың астына шақырып, біздің ортақ үйіміз Қазақстанның мықты уықтарына айналуды үндейді.
Кез келген халықтың тарихында заманында сол халыққа күш-қуат берген, рухын жанып, жігерін шыңдаған музыкалық шығармалары бар. Ол тарихтың белгілі бір уақытында сол жұрттың Әнұранына айналған. Мұндай әндер қазақ халқында да көп. Соның бірі – жоңғар шапқыншылығы кезіндегі қазақ халқының ауыр тауқыметін көрсетуге арналған «Елім-ай» әні. Бұл ән жоңғар шапқыншылығынан зардап шегіп, қансыраған халықтың қайта ес жиып, күшеюіне әсер еткен, сол сияқты басқа асыл сезімдерді бойына жинаған керемет ән болды. Осындай бір екінші ән – «Менің Қазақстаным». Бұл шығарма Қазақстан КСРО құрамында болған тұста қазақтың намысын қайрау мақсатында өмірге келді. Ақын Жұмекен Нәжімеденов пен сазгер Шәмші Қалдаяқовтың шығармашылық бірлестігінен туындаған «Менің Қазақстаным», шын мәнінде, қазақ халқының рухын көтерген, келер күнге деген сенімін арқалаған бейресми Әнұран болды. Ал заман талабына сай, 2006 жылғы қаңтардың 6-сында Парламент палаталарының бірлескен отырысында «Мемлекеттік рәміздер туралы» Жарлыққа түзетулер енгізілгеннен кейін, яғни қаңтардың 10-ында «Менің Қазақстаным» ресми түрде Әнұран болып бекітілді. Сөйтіп, бұл күн тарихқа еліміздің жаңа Әнұранының туған күні ретінде жазылды. Әуенін Шәмші Қалдаяқов, сөзін Жұмекен Нәжімеденов жазған Әнұранның сөзін уақыт өлшемімен үндестірген бірлескен автор – еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаев. Қазіргі уақытта мемлекеттік рәміздерді білмейтін адам кемде-кем шығар. Өйткені мемлекеттік рәміздер педагогикалық білім беру жүйесінде және білім беру тәжірибесінде айтарлықтай табыстарға қол жеткізуде. Мемлекеттік рәміздер мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде тәрбиелік жұмыстың бір бөлігі болып табылуда, сондай-ақ жалпы білім беру мектептері мен ҰБТ бойынша арнайы пән ретінде енгізілген. Бүгін ереже бойынша жастар өз мемлекетінің рәміздерін ата-аналарына қарағанда жақсы біледі. Қорыта келе айтатыным, еліміздің ежелден аңсаған Тәуелсіздігіне қол жеткізіп, қазақ ұлтының салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпының қайта жаңғыруы, мемлекеттік рәміздердің бекітілуі болашақ дамуға бет алған егемен еліміз үшін ерекше құбылыс. Сондықтан мемлекеттік рәміздерді қастерлеу азаматтарымыз үшін басты міндет болып табылуы тиісті. Сондай-ақ ұлтаралық татулық пен бейбітшілікті насихаттау жолында және мемлекетіміздің әлемдік деңгейде танылып өзіне тән белгілерімен дамыған елдер қатарынан орын алуы үшін төл нышандарымыздың атқаратын қызметі айрықша.
