Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2024 жылғы 11 маусымдағы №189 бұйрығымен “Кәсіптік мерекелер тізбесін бекіту туралы” Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 29 маусымдағы №258 бұйрығына өзгерістер енгізіліп, 10 шілде «Ветеринария қызметкерлері күні» болып бекітілді.
Мерекеге орай, аудандық Мәдениет үйінде салтанатты жиын өтіп, аудан әкімінің орынбасары Сержан Дүйсебаев сала мамандарына аудан әкімінің, облыстық басқарманың «Алғыс хатын» табыс етті. Жануарларды аурулардан қорғау және оларды емдеу; халық денсаулығын жануарлар мен адамға ортақ аурулардан қорғау, ветеринариялық-санитариялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бағытында еңбек етіп жүрген мамандарын кәсіби мерекесімен құттықтаған Сержан Дауылбайұлы жауапкершілігі жоғары қызметтеріне сәттілік тіледі.
«Ауыл шаруашылығын, оның ішінде мал шаруашылығын негізгі күн көрісі еткен қазақ халқына сала мамандарының қызметі күнделікті қажет. Қолдағы малың ауру болса оның дерті адамдарға жұқпай қоймайды. Сондықтан қолдағы барлық жануаралардың денсаулығын тексертіп, емдетіп, болуы мүмкін ауруларға қарсы ем-дом қолданудың ешқашан артығы болмайды. Әсіресе, біз сияқты малды көп өсіретін ауданда жануарлардың денсаулығын қадағалап, олардан алынатын өнімдердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге үлес қосатын сала мамандарының еңбегі ерекше қажет, деді құттықтау сөзінде аудан әкімінің орынбасары.
Салтанатты жиын мерекелік концертке ұласып, аудандық мәдениет үйінің қызметкерлері әуелете ән шырқап, ветеринария саласы мамандарына деген құрметін көрсетті.
Еңбек адамы – әлеуметтік құрылымдардың маңызды бөлшегіне айналуы тиіс. Еңбек идеясы – азаматтық құлшынысты арттырып, қоғамды топтастырушы, идеялық-бағдарлық ұйыстырушыға айнала алады. Қоғамның барлық тобына тән еңбек идеясы адамдарды әлеуметтік мәртебесіне бөліп қарамастан барлығын толық қамтитын әлеуетке ие. Мемлекет басшысы Қасым Жомарт Тоқаев 2020 жылғы 5 мамырда «Egemen Qazaqstan» газетіне берген сұхбатында «Шындықты айтсақ, шетелдерде халқымыз нағыз еңбекқор жұрт ретінде әлі таныла қойған жоқ. Бұл біздің беделімізге де едәуір нұқсан келтіреді. Қажырлы еңбектің арқасында ғана көп мәселені шешіп, мемлекетімізді дамытамыз, әл-ауқатымызды арттырамыз», деген болатын. Әлеуметтік өмірді еңбек идеясы аясында ұйымдастыруды мемлекет дамуының алғышарты ретінде қарау орынды. Қоғамдық қатынастарда жұмыс істегісі келмейтін жастардың болуы, ауадан ақша жасап, тез табысқа кенелгісі келетін ойлардың таралуы, жеңіл жұмысты місе тұтатын адамдар қатарының көбеюі жалпы қоғамдық сананың прогрессивтілігіне қарсы салмақ тудыруы мүмкін.
Еңбек адамы-қазіргі қоғамның негізгі элементі, оның қозғалтқышы және құрылысшысы. Адам еңбегі экономиканы қалыптастырады, мәдени құндылықтарды анықтайды және әлеуметтік дамуды қамтамасыз етеді. Бұл мәтінде біз еңбек адамының мәнін, оның қоғам үшін маңыздылығын және өмірдің әртүрлі аспектілеріне қосқан үлесін қарастырамыз.
Еңбек адамы-бұл қоғамның қажеттіліктерін өндіруге, қызмет көрсетуге және қанағаттандыруға бағытталған адам қызметінің әртүрлі аспектілерін қамтитын ұғым. Бұл жұмыс физикалық, интеллектуалды немесе шығармашылық болуы мүмкін және ол көптеген кәсіптер мен қызмет салаларын қамтиды. Еңбек адамы қазіргі қоғамда көптеген рөлдерді атқарады. Ол жұмысшы, маман, мұғалім, дәрігер, суретші, фермер, инженер және т.б. болуы мүмкін. Адамның жұмысы әртүрлі және әртүрлі жағдайлар мен қажеттіліктерге бейімделеді. Адам еңбегінің қоғам үшін маңызы зор. Ол тауарлар мен қызметтерді өндіруді, инфрақұрылымды құруды, ғылым мен технологияны дамытуды және мәдени мұраны байытуды қамтамасыз етеді. Адам еңбегінсіз қазіргі қоғам жұмыс істей алмайтын еді. Еңбек адамының экономикадағы рөлі. Еңбек адамы экономикада шешуші рөл атқарады және оның қызметі қоғамның жалпы әл-ауқатына айтарлықтай әсер етеді. Адамның еңбегі-байлықты құрудың қайнар көзі. Ол адамдардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын және құндылық тудыратын тауарлар мен қызметтерді шығарады. Елдің экономикалық өсуі мен өркендеуі еңбек адамының қатысуынсыз мүмкін емес. Еңбек адамы инновациялар мен технологиялардың дамуына да ықпал етеді. Оның интеллектуалды және шығармашылық әлеуеті жаңа өнімдер жасауға, өндіріс процестерін жетілдіруге және жаңа технологияларды дамытуға мүмкіндік береді. Жұмыспен қамту және әлеуметтік тұрақтылық. Адам еңбегі жұмыспен қамтуды және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Бұл адамдарға өздерінің негізгі қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік беретін Өмір сүру құралдарын ұсынады. Сонымен қатар, Жұмыспен қамтудың жоғары деңгейі әлеуметтік проблемалар мен теңсіздіктерді азайтуға ықпал етеді. Еңбек адамы және әлеуметтік-мәдени даму. Адам еңбегі қоғамның әлеуметтік-мәдени дамуына терең әсер етеді, оның құндылықтарын, өмір салтын және мәдени мұрасын қалыптастырады. Еңбек адамы көбінесе өз идеялары мен сезімдерін шығармашылық қызмет арқылы білдіреді. Суретшілер, жазушылар, музыканттар және басқалар мәдени мұраны байытатын және қоғамға өзіндік ерекшелік беретін өнер туындыларын жасайды. Білім және ғылым. Мұғалімдердің, ғалымдар мен зерттеушілердің еңбегі ғылымның білімі мен дамуында шешуші рөл атқарады. Олардың жұмысы білімнің таралуына, жаңа ұрпақтың қалыптасуына және ғылыми прогреске ықпал етеді.
Еңбек адамы қоғамның әлеуметтік-мәдени құндылықтарын қалыптастырады. Оның сенімдері, дәстүрлері мен өмір салты қоғамның құрылымы мен дамуына әсер етеді. Мысалы, ауыл халқының еңбегі ауыл мәдениетін қолдайды, ал ғылым мен өнердегі мамандардың еңбегі мәдени ағымдардың әртүрлілігіне ықпал етеді. Адамның еңбегі күшті әлеуметтік өлшемге ие және оның әсері әртүрлі АӘК-ге таралады. Еңбек адамы-қазіргі қоғамның негізгі элементі, оның қозғалтқышы және құрылысшысы. Адам еңбегі экономиканы қалыптастырады, мәдени құндылықтарды анықтайды және әлеуметтік дамуды қамтамасыз етеді. Бұл мәтінде біз еңбек адамының мәнін, оның қоғам үшін маңыздылығын және өмірдің әртүрлі аспектілеріне қосқан үлесін қарастырамыз. Еңбек және әлеуметтік өзара іс-қимыл. Адамның жұмысы әлеуметтік өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді. Адамдар уақытының көп бөлігін жұмыста өткізеді және бұл жағдай әлеуметтік байланыстар мен ұжымдық рухтың дамуына ықпал етеді. Жұмыс топтары, командалар мен ұйымдар маңызды әлеуметтік ортаға айналуда. Еңбек және міндеттерді бөлу
Адамның жұмысы көбінесе отбасылар мен қоғамдағы міндеттерді бөлумен байланысты. Отбасы мен қоғамның әртүрлі мүшелері қоғамның тиімді жұмыс істеуіне мүмкіндік беретін әртүрлі еңбек түрлерін орындайды. Бұл экономикалық тұрақтылық пен өмір сүру деңгейіне ықпал етеді. Еңбек және Этика. Адамның жұмысы моральдық және этикалық аспектілермен де байланысты. Еңбек этикасы адамның өз жұмысын қалай қабылдайтынын және оған қалай қарайтынын анықтайды.Этика және кәсіби мінез-құлық.
Жаһандану еңбек пен тәжірибе алмасудың жаңа мүмкіндіктерін ашады. Бұл адамдарға бүкіл әлемдегі серіктестермен және клиенттермен жұмыс істеуге мүмкіндік береді, бұл мансап көкжиегін және жұмыс мүмкіндіктерінің әртүрлілігін кеңейтеді. Қоршаған ортаны қорғау барған сайын маңызды болып келеді және экология мен тұрақтылыққа байланысты жұмыс түрлеріне әсер етеді. Табиғат пен ресурстарға қамқорлық экология, баламалы энергия көздері және тұрақты даму саласындағы еңбекке әсер етеді. қиындықтар мен мүмкіндіктер. Еңбек адамы қазіргі әлемде көптеген қиындықтар мен мүмкіндіктерге тап болады. Теңдік және әртүрлілік. Қиындықтардың бірі-жұмыс орнында теңдік пен әртүрлілікке қол жеткізу. Жынысына, нәсіліне, жасына және басқа факторларға қарамастан барлығына бірдей мүмкіндіктер беру қоғамның маңызды міндеті болып табылады.
Еңбек адамның табиғи жетістігі болып табылады. «Маймылды адам еткен еңбек» деген пікірлер де бекер емес. Сонымен қатар, еңбек адамның өмір сүруінің маңызды жағдайы болып табылады, себебі: ол адамның өмір сүруінің материалдық және рухани қажеттіліктерін, басқаша айтқанда, тамақтануға, баспана иеленуге, киінуге, адамдармен араласуға, білімге, қағазға, өнерге және тағы басқа өмірсүру қажеттіліктерін қанағаттандырады. Кең мағынада еңбек тек адамның ғана емес, сонымен қатар да табиғи қажеттігі болып табылады, себебі, қоғамның материалдық негіздерін қалыптастырады.
Өзінің саналы тіпті санасыз ғұмырында да адам әйтеуір бір нәрсені жасап, дайындап, шығарып, өндіріп жатады. Басқаша айтар болсақ, адам 5-6 жасынан бастап еңбек ете бастайды: ата-анасының өтініші бойынша бір нәрсені әкеліп береді, апарады, жылжытады және т.б. Адамның қолынан жасалған заттардың барлығы – инеден бастап ұлы жаңалықтарға дейін еңбектің нәтижесінде дүниеге келген. Сонымен кез-келген адамның өмірі еңбексіз мүмкін емес, еңбек барлығын жасайды, адамның материалдық және рухани қажеттіліктерін қамтамасыз етеді, ал бұлар, өз кезегінде, қоғамның материалдық негіздерін құрайды.
Еңбек – бұл еңбек өнімін алу үшін адамның дене, ақыл-ой, рухани қабілетерін жұмсау арқылы жүзеге асатын мақсатты қызмет. Еңбек дене, ақыл-ой және рухани қабілеттерден туындайды да, бұлардың нәтижесінде материалдық рухани және санаткерлік құндылықтар жасалады.
Еңбек жеке шаруашылықта, бау-бақшада, тіпті үйде және өзге де жерлерде жүзеге асырылуы мүмкін. Мұндай еңбекпен адамдардың басым көпшілігі бала кезінен айналысады. Алайда, еңбектің бұл түрі еңбек құқығымен реттелмейді.
Көп жағдайда еңбек бірлескен немесе ұжымдық сипатты иеленеді. Бірлескен еңбектің нәтижесінде адамдар қоғамдық еңбек қатынастарына қатысады. Мұндай жағдайда еңбектің екі түрін ажыратып алған жөн: өз игілігіне бағытталған жеке еңбек және жалданбалы еңбек. Дәл осы жалданбалы еңбек – жұмыс берушімен қатынасқа түсуді еңбек құқығы реттейді.
Сонымен қатар, меншік иелері мен меншік иесі емес тұлғалардың ұжымдық еңбегін көздейтін еңбектің үшінші түрі – аралас нысандағы еңбек те болады. Ескеріп өтетін бір жайт, еңбек құқығы тек жалданбалы еңбекке негізделетін еңбек қатынастарын ғана реттейді. Дербес еңбекке негізделген еңбек қатынастары (меншік иелерінің еңбегі) еңбек құқығының пәніне кірмейді. Мұндай қатынастарға жалданбалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайтын жеке еңбек қызметі және т.б. қызмет жатады. Мысалы, азамат жеке дербес еңбек қызметімен айналысып – заңды тұлғаны құрмастан дәріхана, дүкен, шаштараз және т.б. орындарды ашып қызметкер жалдамастан өзі өз дәріханасында, дүкенінде, шаштаразында жұмыс істесе. Жазушының, өнертапқыштың қоғамдық кооперациядан тыс жүзеге асырылатын еңбегі де еңбек құқығына жатпайды. Алайда, егер жазушының немесе ғалымның еңбегі журнал редакциясының немесе ғылыми мекеменің еңбек ұжымында еңбек шартының шеңберінде жүзеге асырылатын болса, онда бұл қатынастар еңбек құқығымен реттелетін еңбек қатынастарына айналады. Бірақ, Қарулы күштерде, ішкі істер органдарында, шекаралық әскерлерде, ішкі және сыртқы барлауда әскери міндетін өткеру еңбек құқығының пәніне жатпайды, олар әкімшілік құқықтың пәнін құрайды. Аталған орындардағы қызмет қарапайым жұмыс пен еңбек қатынастарының бірі шеңберінен шығып кетеді. Бұл қызмет мемлекеттік қорғаныс функциясын орындаумен байланысты.
Жалпы алғанда, құқық адамдардың әр түрлі қоғамдық қатынастардағы жүріс-тұрыстарын реттейтін, яғни, тәртіптейді, қалыпқа келтіреді, нормаларға сейкестендіреді. Еңбек құқығы атауының өзі бұл құқық саласының еңбекпен байланысты қоғамдық қатынастарды, яғни, еңбек қатынастарын (еңбек үрдісінде туындайтын қатынастарды) және еңбек қатынастарынан туындайтын өзге де қатынастарды реттейтінін көрсетеді.
Ұзақ уақыт бойы оқу әдебиеттерінде еңбек қөұқығы саласының қағидалары өте қарапайым тұрғыда түсіндірілді. Оларды ең алдымен, ҚР Еңбек туралы заңдар кодексінің 2-бабының мазмұнымен байланыстырды, бұл бапта қызметкердің негізгі құқықтары мен міндеттері анықталған болатын. Алайда, қағидалардыеңбек құқығының бір субъектісі – қызметкердің ғана құқықтары мен міндеттерімен байланыстыруға болмайды. Қағидалардың мазмұны бұған қарағанда әлдеқайда кеңірек, себебі, олар өздерінің реттеушілік әсерімен еңбек құқығының барлық субъектілерін (қызметкерлерді, жұмыс берушілерді, еңбек ұжымдарын және олардың өкілдік органдарын) қамтиды. Қағидалар субъектілердің құқықтары мен міндеттерін жариялап қана қоймауы тиіс, сонымен қатар, олардың шын мәнінде жүзеге асырылуын да қамтамасыз етуі қажет.
Мемлекеттік қызмет-елдің мүддесіне адал еңбек. Мемлекеттік қызмет — бұл адамдардың әлеуметтік қызметінің бір түрі. Бұл ұғым меншік нысандарының тәуелділігіне байланысты, адамдардың органдар, мекемелер, бірлестіктердегі, ұйымдардағы қызметті жүзеге асыруларына және қызметкерлердің функцияларын орындау сипатына қарай қызмет мемлекеттік және мемлекеттік емес болып бөлінеді. Мемлекеттік қызмет — мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік органдардағы мемлекеттік биліктің міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған лауазымдық өкілеттігін атқару жөніндегі қызметі. Мемлекеттік қызметші — мемлекеттік органда заңдарда белгіленген тәртіппен республикалық немесе жергілікті бюджеттен не Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қаржысынан ақы төленетін қызметті атқаратын және мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыру мақсатында лауазымдық өкілеттікті жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының азаматы. Мемлекеттік қызметшілердің жұмыс барысындағы басты құралы болып табылатын жаңа Әдеп жөніндегі кодексі, бұл — жауапкершілік жүгін арттыратын, талаптар ауқымын белгілейтін маңызды құжат. Ол мемлекеттік қызметшілердің моральдық-этикалық келбетін ғана емес, сондай-ақ олардың өзін-өзі ұстау мәнерінің базалық стандарттарын бекітеді. Мемлекеттік қызметшілер өздерінің күнделікті жұмысында қарапайымдылық, әділдік, адалдық, сатылмаушылық сияқты принциптерді ұстану керектігі басты орында тұрады.
Мемлекеттік қызметшілердің әдептілігі мен сыбайлас жемқорлықтың бетін қайтаруы бірін-бірі толықтыратын фактор болып табылады. Сондықтан мемлекеттік органдардың осы бағытта жүйелі түрде жұмыс істеуі бүгінгі күннің талабы болмақ. Әдеп жөніндегі кеңестің негізгі міндеті — мемлекеттік қызметшілер тарапынан орын алатын құқықбұзушылықтардың алдын алу. Мемлекеттік қызметші билік пен өз өкілеттіктерін қолдана білуі және адал болуы, ол өз қамы үшін емес, мемлекет игілігіне жұмыс істеуі, мемлекет қаржысын өз қалтасымен шатастырмауы керек. Заң талаптарымен толық сәйкестікте өмір сүріп, кез келген орында, кез келген лауазымда қандай жағдай болса да халықтың, өз елі азаматтарының сенімін жоғалтпай, әділдіктің, қарапайымдылықтың үлгісі болып, адамдар арасында өзін ұстауға тәрбиелеу керек.
Адал жолмен мал табу, қоғамға, отанға адал қызмет ету – Алла Тағаланың адам баласына жүктеген міндеттірінң бірі. Ауырдың үстімен, жеңілдің астымен тер төкпестен, алдап-арбау, түрлі қулық-сұмдық жолдармен тапқан дүниенің хайыры болмасы белгілі. Шын мәнінде, кімде-кім бала-шағасын, отбасын асырау мақсатында шынайы еңбек етсе, оның мерейі тасып, мерейі тасатыны сөзсіз. Бұл жөнінде Аллаһ Тағала қасиетті Құран Кәрімде:«Әй, адамдар! Жер бетіндегі нәрселердің халал әрі тазасынан жеңдер» – дейді және басқа аятта Алла Тағала: «Алланың өздеріңе халал әрі таза етіп берген ризықтарынан жеңдер!» – деп бұйырады. Демек, тіршіліктің қамын жасап маңдай терін төгіп бала-шаға бағу да- құлшылық. «Ер дәулеті – еңбек» демекші, мұсылман үшін өзін және отбасын асырау, адал еңбекпен мал табуы – ғибадаттың біртүрі. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с): «Шындығында, адамның өз бала-шағасына жұмсаған қаражаты – садақа» – деген. Өйткені, бұл да дініміздің бұйрығы. Ислам – дүние мен ақырет тізгінін тең ұстаған дін. Яғни иман мен еңбек ету, игі іс істеу – бір-бірінен ажырамас ұғым. Қасиетті Құран Кәрімде: «Намазды оқып болғаннан соң жер бетіне тарап, Алланың нығметінен өздеріңе ырыздық-несібе іздеңдер. Алланы көп еске алыңдар, табысқа жетерсіңдер», – деп, құлшылықпен қатар еңбек етуге, адал табыс табуға шақырған («Жұма» сүресі, 10-аят). Шәкәрім бабамыз: «Адамның жақсы өмір сүруіне үш сапа анық бола алады. Олар: адал еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек», – дейді. Хәкім Абай «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей», – деп, еңбек етуге, адал табыс табуға өсиет еткен. Адал еңбекпен несібесін айыру – пайғамбарлардың жолы. Еңбек етудің артықшылығын Пайғамбарымыз (Алланың оған сәлемі мен игілігі болсын) да көптеген хадистерінде айрықша атап өткен. Тіпті, табан ақы, маңдай термен табыс табуды Алла жолындағы ерлік іске балаған. Бірде Пайғамбардың (Алланың оған сәлемі мен игілігі болсын) қасынан бір кісі өтеді. Оның бойындағы қайрат-жігерін байқаған Алла Елшісінің (Алланың оған сәлемі мен игілігі болсын) сахабалары: «Уа, Расулалла! Мына адам Алланың жолында ма?» − деп сұрайды. Сонда Алла Елшісі (Алланың оған сәлемі мен игілігі болсын): «Егер де ол жас балаларына нәпақа табу үшін жолға шықса, Алла жолында. Егер жасы ұлғайған қарт ата-анасының қамы үшін шықса, Алла жолында. Егер өз басын (тіленшіліктен, кедейшіліктен) сақтау үшін шықса, ол Алла жолында…», − деп жауап береді. Алланың Елшісі Мұхаммед (с.а.с.) табыс табу үшін адал маңдай термен еңбектенуді жақтап, үмбетін адал табыс табуға ынталандырады. Пайғамбарымыз (с.а.с.) өзнің хадистерінің бірінде: «Кейбір күнәларға намаз да, ораза да, қажылық та кәффәрат (өтем) бола алмайды. Ондай күнәлар тек адал маңдай термен табыс табу үшін еңбектенгенде ғана кешірілуі мүмкін», – деп бұйырған. Ешбір пенде адал маңдай терімен тапқан табыстан артық рызық-несібеге кенелуі мүмкін емес. Мұхаммед пайғамбар (с.а.с.): «Дәуіт пайғамбар (а.с.) да өзі еңбектеніп, тапқан табыспен күнелтетін» деп, адамның өз еңбегімен табыс тауып, отбасының күнкөрісін қамтамасыз ететіндерге ілтипат жасайды. Бірде Алланың Елшісі (с.а.с.) Сағыд ибн Муазбен қол алысып амандасып тұрып, қолдарының күстеніп кеткенін байқайды. Себебін сұрағанда, сахаба отбасын адал еңбегімен асырау үшін еңбектеніп жүргенін айтады. Бұл жауапқа Мұхаммед пайғамбар (с.а.с.): «Міне, Алла тағала осындай қолды жақсы көреді» деп, досының күстенген қолына ілтипат көрсетеді. Жүрегінде иманы бар адам істеген ісінің қиындығына немесе жеңілдігіне, беделділігіне емес, ең алдымен тапқан табысының адалдығына баса мән береді. Қандай адам болмасын, Алла тағала рұқсат еткен шеңберде адал жолмен күнкөрісін қамтамасыз етуі өте маңызды. Біздің дана бабаларымыздың пайымдауынша, дүниеде адамзат баласы айрықша қадір тұтатын төрт нәрсе бар. Олар: адамның ерікті, азат болуы, еңбекпен тер төгіп тапқан мал – мүлкінің өз игіліне айналуы, әр адамның туып – өскен, ата – бабаларынан мұра болып қалған өз Отанының, ғасырлар бойы аманат болып келе жатқан дінінің болуы. Қасиетті Ислам діні де адамдардың азаттықта бақытты өмір сүруін, адал еңбекпен тапқан ырысын нәсіп еткенін, Отаны, діні болғанын қалап, оған құрметпен қарайды. Қазақ халқының ұлы ақыны Абай атамыз айтпай ма: «Өзің үшін еңбек қылсаң, өзі үшін оттаған хайуанның бірі боласың. Адамшылықтың қарызы үшін еңбек қылсаң, Алланың сүйген құлы боласың», – деп. Дана халқымызда «Кедейлік кетсін десең, еңбек ет, Молшылық жетсін десең, еңбек ет», – деген. Дана халқымызда «Еңбек адамды қашан да бақытқа бөлейді», – деген сөз бекер емес. Адал еңбектің арқасында әр адам өз бақытын табады. Өзіне ғана тиесілі, өзіне ғана лайық жолмен жүріп, тірлік жасайды.
Адамдық қасиеттердің бірі – еңбекқорлық екенін насихаттау мақсатында Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) Алла Тағалаға «Жалқаулықтан сақта», – деп дұға еткен екен. Әнас ибн Мәлік (р.а) жеткізген бір хадисінде Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) «Уа, Аллам! Мен Сенен уайымнан, қайғыдан, шарасыздықтан, жалқаулықтан, қорқақтықтан, сараңдықтан, қабырғаны қайыстыратын көп қарыздан және дұшпанға таба болудан сақтауыңды тілеймін», – деп дұға жасайтын.
Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Атырауда өткен Ұлттық құрылтайда халықтың рухани кемелденуі арқылы қоғамдағы түйткілдердің шешімі табылатыны туралы мәселе көтеріп, осы бағытта атқарылатын міндеттерді нақтылап берді. Мемлекет басшысы атап көрсеткен рухани кемелденудің басты шарты – өткенге баға бергенде ақиқатқа көз жеткізу, ол үшін байыпты ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу, сондай-ақ, жастарды кітапқұмарлыққа баулу іс-шараларын қолға алу, жаман әдеттерден арылу, ең бастысы – адал адам болу, адал еңбек ету, адал табыс табу. Президент атап өткендей, тарихқа қатысты ғылыми негізде дәлелденбеген пікірлер ел арасына іріткі салатыны, халықты ынтымақ-бірліктен айырып, берекені қашыратыны анық.
Өскелең ұрпақтың мемлекетшіл, адал азамат болып қалыптасуы алдыңғы буын – зиялы қауымға тікелей байланысты екеніне, қоғамның алға ілгерілеуін тежейтін алауыздықтан, өнбейтін даудан арылу қажеттігіне назар аударған Қасым-Жомарт Кемелұлы өз сөзін былайша түйіндеді: «Аға буын жас ұрпаққа жол нұсқап, бағыт-бағдар беруі керек. Елімізде көзі ашық, көкірегі ояу, ойы ұшқыр, білімді жастар көп. Біз олардың бойына асыл қасиеттерді сіңіруіміз қажет. Ұлы Абайдың «Біріңді қазақ, бірің дос, көрмесең, істің бәрі – бос» деген сөзі әлі де өзекті болып тұр. Мен зиялы қауым өкілдерінің бір-біріне әрдайым тілектес болғанын қалаймын». Халықтың береке-бірлігін сақтау – зиялы қауым өкілдерінің даналығына келіп тірелетін мәселе. ХХ ғасыр басындағы Алаш ардақтыларының елді ұйыстырудағы орны айрықша, Отанға қызмет етудегі мемлекетшіл мінездерімен кейінгі буынға үлгі-өнеге.
Қазіргі кезде жас ұрпақтың есірткіге, құмар ойындарға тәуелділігінің артуы, зорлық-зомбылықтың балабақшадан бастап көрініс табуы – дабыл қағарлық қорқынышты жағдай. Мұның барлығы – тәрбиеден кеткен қателік. Кейбір ақпарат құралдарында жеңіл ақша табу, арам жолмен баю жолдары насихатталып жатады. Әсіресе, әлеуметтік желі жастарды аздыратын құралға айналды. Президенттің құрылтайда алдымызға қойған басты міндеттерінің бірі – адал еңбек адамын қалыптастыру. Ол үшін жаман әдеттен аулақ болу керектігін тілге тиек етіп, мұны түп-тамырымен жоюды ұсынады: «Нашақорлық, әсіресе, балалар арасында тез таралып, жастарымыз уланып жатыр. Есірткімен күрес белсенді жүргізілмесе, ертең бәрі кеш болуы мүмкін. Қазір есірткі сатқан қылмыскер қатаң жазаға тартылады. Менің ұсынысым: есірткі заттарын өндіретін адамдардың жазасын барынша қатайту керек. Оны ең ауыр қылмыстарға теңестіру қажет. Парламентті бұл бастаманы қолдауға шақырамын». Бүгінгі қоғам шын мәнінде де қатыгезденіп барады. Өскелең ұрпақтың тәрбиесінде кеткен кемшілік зорлық-зомбылықтың кез келген түрін тудыруда. Ал, енді осы қатыгез қоғамды қалай түзеуге болады? Әрине, бұл азаматтардың рухани кемелденуі арқылы жүзеге аспақ. Ал, рухани толысудың негізі өзегі – кітап оқу. Адамның жанын байытып, имандылыққа, сұлулыққа ынтықтыратын, білім мен ғылым тереңіне бойлататын құдірет – кітап. Сол себептен де Президентіміз Ұлттық кітап күнін белгілеу мәселесін көтерді. Бұл туралы: «Кітапқұмарлық – жақсы қасиет. Мысалы, көптеген мемлекет Ұлттық кітап күнін атап өтеді… Бірақ оны мазмұнды етіп өткізу қажет. Мысалы, түрлі іс-шаралар ұйымдастырып, арнайы жәрмеңкелер өткізу қажет. Шын мәнінде, озық ойлы ұлт болудың ең төте жолы – кітап оқу. Сондықтан кітап оқу мәдениетін қоғамда барынша орнықтыруымыз керек» деп шегеледі. «Жұмыла көтерген жүк жеңіл» деген дана бабаларымыз. Құрылтайда қойылған міндеттерді іс жүзінде жүзеге асыру әрбір қазақ азаматының қастерлі борышы. Қасиетті Рамазан айында Президентіміз атап көрсеткен «Адал адам – Адал еңбек – Адал табыс» ұстанымы барлығымызға басты меже.
