Түркістан: Сот орындаушыларының атқару істерінің сапасы мен біркелкі жіберу мәселесі талқыланды

Арыс аудандық сотында аудан көлеміндегі жеке сот орындаушылармен “Сот орындаушыларының атқару істерінің сапасы мен біркелкі жіберу мәселесі” дөңгелек үстел өткізілді. Дөңгелек үстел барысында сот орындаушылардың қаулыларының санкциялау бойынша орын алған кемшіліктер баяндалды, атап айтқанда сотқа өткізілген ұсыныстардың сапасы түпкілікті сот актісі шығарылған тілде ғана ұсыныстар өткізілу керектігі, сонымен қатар қаулыда толық көрсетілмеген уәждер, сотпен санкцияланғаннан кейін сот актісі болып есептелетінін, сондықтан бас тарту фактілерін азайту мақсатында сапаға көңіл бөлу қажеттілігі түсіндірілді. Сондай-ақ кездесуде Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 2 сәуірдегі “Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушылардың мәртебесі туралы” Заңында көзделген санкциялау және шектеу қою баптары бойынша да аталған кемшіліктерге тоқталып, түсіндірілді. Жиын соңында ұсыныстар айтылып, туындаған сұрақтарды өзара талқылады.
Сот орындаушы – бұл Қазақстанда сот шешімдерін, сот актілерін және басқа да атқарушылық құжаттарды орындау міндетін атқаратын адам. Сот орындаушыларының негізгі міндеттері: Сот шешімдерін орындату, мысалы, алимент өндіру, қарыздарды қайтару, тұрғын үйді босату және т.б. Борышкерлердің мүлкін тәркілеу және сатуға шығару арқылы қарызды өндіріп алу. Борышкерлердің мүлкіне тыйым салу, оның ішінде банктік шоттарды бұғаттау, мүлікті есепке алу. Сот шешімдерін орындау барысында борышкерлерге қатысты заңнамалық шараларды қолдану, мәселен, шетелге шығуға шектеу қою. Сот орындаушылар мемлекеттік және жеке болып бөлінеді. Мемлекеттік орындаушылар – бұл мемлекеттің қызметкерлері болса, жеке орындаушылар – лицензияланған тұлғалар, олар жеке тәжірибе негізінде сот актілерін орындайды. Сот орындаушысының құқықтары Қазақстан Республикасының «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» заңында белгіленген. Олардың негізгі құқықтары: Атқарушылық әрекеттерді жүргізу: Сот орындаушысы борышкерден қарызды өндіру, мүлікке тыйым салу, алимент, айыппұлдар және басқа да міндеттемелерді орындау үшін қажетті шараларды қабылдай алады. Мүлікке тыйым салу және оны сату: Борышкердің қарызы өтелмеген жағдайда, сот орындаушы мүлікті тәркілей алады және оны аукцион арқылы сату құқығына ие. Борышкердің қаржы және мүлік жайлы мәліметтерін сұрау: Сот орындаушысы борышкердің табыстары, мүлкі және қаржылық жағдайы туралы мәліметтерді банктерден, басқа қаржы ұйымдарынан, мемлекеттік органдардан және басқа ұйымдардан сұрауға құқылы. Құжаттарды алып, тексеру: Сот орындаушысы борышкерге тиесілі құжаттарды тексеру, көшірмесін жасау, құжаттарды өндіріп алу үшін құқыққа ие. Шетелге шығуға шектеу қою: Қажет болған жағдайда, сот орындаушы борышкердің елден шығуына уақытша шектеу қоя алады, егер борышкер міндеттемелерін орындамаса. Үшінші тұлғалармен жұмыс істеу: Борышкердің мүлігін анықтау үшін нотариустар, банктер және басқа ұйымдармен бірлесіп жұмыс істей алады. Жеке басын қорғау: Сот орындаушысы заңмен қорғалған, яғни оған қауіп төндіретін немесе кедергі келтіретін адамдарға қарсы құқықтық шаралар қолдану құқығына ие. Полиция қызметкерлерінің көмегін пайдалану: Қажет болған жағдайда полиция қызметкерлерінің көмегіне жүгініп, атқарушылық әрекеттерді жүзеге асыруға рұқсат алады. Сот орындаушысы осы құқықтарын заңға сәйкес қолдануға міндетті және оның қызметі қатаң бақылауда болады.
Сот орындаушысының қызметтік этикасы – бұл оның кәсіби қызметін адал, әділ және заңды түрде орындауын қамтамасыз ететін қағидалар жиынтығы. Бұл талаптар сот орындаушыларының қызметіндегі әділдік, ашықтық және азаматтардың құқықтарын құрметтеу қағидаттарына негізделген. Олардың негізгісі: Адалдық пен әділдік: Сот орындаушы кез келген азаматқа қатысты әділ болуға, заң шеңберінде жұмыс істеуге және жеке мүдделерін қызметте пайдаланбауға міндетті. Құпиялылықты сақтау: Сот орындаушысы борышкердің жеке мәліметтерін құпия сақтауы керек және бұл ақпаратты тек қызметтік мақсатта қолдануы тиіс. Қарапайымдылық пен әдептілік: Борышкерлермен, кредиторлармен және басқа азаматтармен қарым-қатынаста сот орындаушысы әдепті болуға міндетті, қақтығыс тудырмауға және азаматтардың құқығын қорлауға жол бермеуі қажет. Заңның үстемдігі: Әрекеттерін тек заңға сәйкес жүзеге асыруы тиіс, ешқандай жағдайларда да заңсыз әрекеттерге жол бермеуі керек. Кәсібилік: Сот орындаушысы өзінің кәсіби міндеттерін сапалы әрі уақытылы орындауы қажет. Бұл мүлікті дұрыс есепке алу, құжаттарды уақытында рәсімдеу және барлық қажетті шараларды заңға сәйкес қабылдауды қамтиды. Мүдделер қақтығысынан аулақ болу: Егер сот орындаушының жеке мүддесі немесе таныстық борышкермен немесе кредитормен байланысты болса, ол атқарушылық іспен айналысу құқығынан бас тартуы тиіс. Жеке басына қысым жасамау: Сот орындаушысы қызметтік өкілеттіктерін асыра пайдаланбай, ешкімді қорқытып, психологиялық немесе физикалық қысым көрсетпеуі керек. Тараптарға тең қарау: Кредитор мен борышкердің құқықтарын тең дәрежеде қорғауы тиіс. Ол тараптарға түсінікті және әділ шешімдер қабылдауға тырысуы керек. Сот орындаушысы осы этикалық қағидаларды бұзған жағдайда, заң алдында жауап береді, ал заң бұзушылықтар оның қызметінен шеттетілуіне немесе басқа құқықтық шаралардың қолданылуына себеп болуы мүмкін.
Сот орындаушысының кәсібилігі – бұл оның жұмысындағы біліктілік, тәжірибе және құқықтық білім деңгейін білдіреді. Кәсібилік сот орындаушыларының тиімді жұмыс істеуі мен азаматтардың құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Сот орындаушысының кәсібилігін анықтайтын негізгі аспектілер: Құқықтық білім: Сот орындаушысы атқарушылық заңнаманы, азаматтық құқықты, әкімшілік құқықты, қаржылық және мүліктік құқықты терең білуді талап етеді. Бұл білім атқарушылық процестерді дұрыс жүргізуге мүмкіндік береді. Тәжірибе: Сот орындаушысы тәжірибелі болуы тиіс, себебі әртүрлі жағдайлар мен істерде (борышкерлердің түрлі әрекеттері, мүлікті анықтау, алимент өндіру және т.б.) кездесетін қиындықтарды шешу үшін тәжірибе қажет. Коммуникациялық дағдылар: Сот орындаушысы борышкерлермен, кредиторлармен, адвокаттармен және басқа тұлғалармен тиімді және этикалық қарым-қатынас жасауға қабілетті болуы тиіс. Коммуникация дағдылары, сонымен қатар, ақпаратты нақты жеткізу мен түсіндіруде маңызды. Шешім қабылдау қабілеті: Сот орындаушысы қысым жағдайында дұрыс және объективті шешім қабылдай алуы керек. Бұл уақытылы әрекет ету, мүдделерді ескеру және заң талаптарына сай әрекет ету қабілетін қамтиды. Аналитикалық дағдылар: Сот орындаушысы нақты ақпаратты талдап, мәселелерді дұрыс шешу үшін заңнамалық, экономикалық және әлеуметтік факторларды ескеруі керек. Технологиялық сауаттылық: Қазіргі уақытта сот орындаушылары атқарушылық процестерді тиімді басқару үшін заманауи технологияларды (мысалы, ақпараттық жүйелер, электрондық құжат айналымы) қолдана алуы тиіс. Сервистік бағдар: Сот орындаушысы клиенттерге, яғни борышкерлер мен кредиторларға қызмет көрсету үшін қызметтік этиканы ұстанып, жоғары деңгейде қызмет көрсетуі керек. Азаматтардың құқықтарын қорғау: Сот орындаушысы азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға міндетті. Ол атқарушылық іс жүргізу барысында барлық тараптардың құқықтарын тең дәрежеде ескеруі қажет. Сот орындаушысының кәсібилігі – бұл оның қызметіндегі маңызды фактор. Жоғары кәсібилік сот орындаушысының жұмысын тиімді, әділ және заңды түрде жүзеге асыруына ықпал етеді, сонымен қатар қоғамдағы құқықтық тәртіпті нығайтуға көмектеседі.