Сарыағаш аудандық сотында «Татуластыру рәсімдерін насихаттау» және «Азаматтарды банкрот деп тану туралы» тақырыптарында семинар өтті

Сарыағаш аудандық сотының ұйымдастыруымен Сарыағаш аудан әкімдігінде «Татуластыру рәсімдерін насихаттау» және «Азаматтарды банкрот деп тану туралы» тақырыптарында семинар өткізілді. Іс-шараға судьялар М.Жунусова, А.Малаева, стажер-судья М.Агибаева, аудан әкімінің м.а. А.Қозыбаев, Сарыағаш ауданы бойынша мемлекеттік кірістер басқармасының басшысы Б.Абдукаримов, өкілі Қ.Жарқынбаев, ауыл билері мен медиаторлары, адвокаттар және БАҚ өкілдері қатысты. Семинарды аудан әкімінің м.а. А.Қозыбаев ашып беріп, қатысушыларды таныстырып, сөз кезегін судья М.Жунусоваға берді. Күн тәртібіндегі бірінші мәселе Татуластыру рәсімдерін қолдану аясын кеңейту мақсатында судья М.Жунусова баяндамасын оқып, таныстырып, статистикалық мәліметтерге тоқталып, 2023 жылдың 8 айы мен 2024 жылдың 8 айын салыстырғанда татуластыру рәсімдерімен аяқталған істер саны 30 % артқандығын айтып өтті. Алдағы уақытта татуластыру шараларын жандандыруды жалғастыру қажеттігін, сол себепті, ауыл билері мен медиаторлардың атсалысу қажеттігін айтты. Күн тәртібіндегі екінші мәселе бойынша судья А.Малава сөз алып, қазіргі таңда банктерге, микроқаржы ұйымдарына қарыз азаматтардың саны артқанын, осыған байланысты Қазақстан Республикасының 2022 жылғы 30 желтоқсандағы № 178-VII Заңына тоқталып, егжей-тегжей түсіндіріп өтті. Негізгі бағыттарға тоқталып, азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттық туралы істерді сотта қарау тәртібі мен барысы туралы баяндама жасап, бүгінгі таңда заңның қоғамда қызу талқыланып жатқанын, сақталуы тиіс талаптар мен қажетті құжаттарды атап өтті. Стажер-судья М.Агибаева 2024 жылғы 19 маусымдағы № 178-VII Заңымен Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеуді және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша енгізілген өзгерістер мен толықтырулар туралы айтып өтті. Іс-шараны қорытындылап, қатысушыларға алғысын білдіріп, бүгінгі талқыланған мәселелер бойынша алдағы уақытта оң нәтиже шығатынына сенім білдірді.
Татуластыру — адамдар арасындағы жанжалдарды, конфликтілерді шешу және бір-бірімен татуласу процесі. Бұл процесс адамдардың арасындағы байланыстарды нығайтуға, түсіністік пен келісімді орнатуға бағытталған. Татуластырудың бірнеше жолдары бар, мысалы: Сөзбен келісу: Тараптар арасындағы диалогты ұйымдастыру. Психологиялық қолдау: Татуластырушы мамандардың көмегі. Тараптардың сезімдерін түсіну: Бір-бірінің көзқарастарын тыңдап, түсіну. Компромисс жасау: Екі тараптың да мүдделерін ескере отырып, ортақ шешімге келу. Сотта екі тарапты татуластыру — сот процесі кезінде тараптардың арасындағы дауды бейбіт жолмен шешуге бағытталған шара. Бұл процесс судьяның немесе медиатордың көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін. Татуластырудың бірнеше кезеңі бар: Диспуттың себебін анықтау: Тараптардың арасындағы даудың себептерін анықтау және екі тараптың да көзқарастарын тыңдау. Сөйлеу мен тыңдау: Тараптар бір-біріне өз пікірлерін білдіріп, тыңдауға мүмкіндік алады. Бұл кезеңде сезімдер мен эмоцияларды ашық көрсету маңызды. Түсіністік орнату: Тараптардың мәселелерін түсініп, олардың позицияларын бағалау. Соттың, медиатордың немесе татуластырушының көмегімен ортақ шешім табуға талпыну. Компромисс іздеу: Тараптар өз мүдделерін ескере отырып, келісімге келуге тырысады. Бұл кезеңде шарттар мен ұсыныстар жасау, сонымен қатар екі тараптың да мүдделерін ескеретін шешімдер қарастырылады. Келісімді бекіту: Егер тараптар ортақ шешімге келсе, онда бұл келісімді сотта ресми түрде бекіту мүмкін. Бұл жағдайда келісімнің заңды күшіне енуі қамтамасыз етіледі. Сотта татуластырудың артықшылықтары: Уақытты үнемдеу: Сот процесін ұзартпай, тезірек шешім қабылдауға мүмкіндік береді. Қаржылық шығындарды азайту: Сот алымдарын, адвокаттардың қызметтерін және басқа да шығындарды азайту. Психологиялық қысымды төмендету: Даудың шиеленісуін болдырмау, эмоционалды тұрақтылықты сақтау.
Татуластыру рәсімдері – бұл тараптардың арасындағы дауды бейбіт жолмен шешу үшін қолданылатын арнайы процедуралар мен әдістер. Татуластыру рәсімдері түрлі формада болуы мүмкін, бірақ олардың негізгі кезеңдері мен әдістері келесідей: 1. Бастапқы кездесулер. Тараптарды тыңдау: Тараптардың мәселелері мен талаптарын тыңдау. Ақпарат жинау: Тараптардың көзқарастарын, күдіктерін және үміттерін түсіну үшін сұрақтар қою. 2.Сенімді атмосфера құру. Эмоционалды жағдайды реттеу: Тараптардың бір-біріне деген сенімділігін арттыру. Келісімнің маңыздылығын түсіндіру: Татуластырудың пайдасы мен мақсаттарын түсіндіру. 3. Диспутты талдау. Мәселелерді анықтау: Тараптардың арасында дау тудыратын негізгі мәселелерді анықтау. Себептерді зерттеу: Даудың себептерін, тараптардың талаптарын және ұсыныстарын зерттеу. 4. Диалог жүргізу. Бір-біріне сөйлеу мүмкіндігі беру: Тараптардың өз пікірлерін ашық білдіруге мүмкіндік беру. Сұрақтар қою: Тараптарға бір-бірін түсінуге көмектесетін сұрақтар қою.
5. Шешімдер мен компромисс іздеу. Мүмкін шешімдерді талқылау: Тараптарға тиімді шешімдерді ұсыну. Компромисс жасау: Тараптардың өзара келісімге келуін қамтамасыз ету. 6. Келісімнің жазбаша рәсімі. Келісімді жазу: Тараптар арасында қабылданған шешімді ресми түрде жазбаша түрде рәсімдеу. Келісімді бекіту: Келісімнің заңды күшіне енуі үшін оны сотта бекіту. 7. Бақылау және нәтижелерді бағалау. Келісімді орындауды бақылау: Тараптардың келісімді орындауын бақылау. Нәтижелерді бағалау: Татуластыру процесінің тиімділігін бағалау. Татуластыру рәсімдері. Татуластыру рәсімдері медиатор, арбитр немесе судья қатысуымен жүргізілуі мүмкін. Әрбір тараптың даулы мәселені шешу үшін келісімге келуі – бұл рәсімдердің негізгі мақсаты.
Азаматтарды банкрот деп тану — азаматтың өз борыштарын өтеуге қабілетсіздігін заңды түрде растау процесі. Бұл процесс бірнеше кезеңнен тұрады және заңнамалық негіздерге сүйенеді. Қазақстан Республикасында азаматтарды банкрот деп тану рәсімі мынадай негізгі кезеңдерден өтеді: 1.Банкроттық туралы өтініш беру. Азамат банкроттық туралы өтінішті сотқа беруі керек. Өтініште борышкерлердің тізімі, борыштардың жалпы сомасы, активтер мен міндеттемелер туралы ақпарат болуы тиіс. Сонымен қатар, азаматтың қаржылық жағдайы, оның кірістері мен шығыстары туралы мәліметтер ұсынылуы қажет. 2. Соттың борышкерді банкрот деп тану туралы шешімі. Сот өтінішті қарастырып, борышкердің банкроттығын тану туралы шешім шығарады. Егер сот борышкердің қаржылық жағдайын зерттеп, оның борыштарын өтеу мүмкін еместігін растаса, банкрот деп тану туралы шешім қабылданады. 3. Банкроттық рәсімдері. Сот банкроттық рәсімін тағайындайды, оның барысында борышкердің активтері мен міндеттемелері есепке алынады. Банкроттық рәсімі кезінде борышкердің мүлігі сатылып, алынған қаражат кредиторларға бөлінеді. 4. Мүлікті басқарушы тағайындау. Сот банкроттық рәсімін жүргізу үшін мүлікті басқарушы тағайындайды. Бұл тұлға борышкердің мүлкін басқаруға, оның активтерін бағалауға және кредиторларға үлестіруге жауапты болады. 5. Кредиторлар жиналысы. Банкроттық рәсімі кезінде кредиторлар жиналысы өткізіледі. Жиналыста кредиторлар борышкердің мүлкін сатуға және алынған қаражатты бөлудің шарттарын талқылайды. 6. Банкроттық рәсімін аяқтау. Банкроттық рәсімі аяқталғаннан кейін борышкердің қаржылық міндеттемелері жойылады. Егер борышкердің мүліктері сатылып, кредиторларға төленсе, банкроттық рәсімі аяқталады. Банкроттықтың артықшылықтары мен кемшіліктері. Артықшылықтары: Азамат борыштарынан құтылады, яғни кредиторлардың борышкерге қатысты талаптары жойылады. Қаржылық жағдайын қайта қалпына келтіру мүмкіндігі. Кемшіліктері: Банкроттық рәсімі азаматтың кредиттік тарихына теріс әсер етуі мүмкін. Борышкердің мүлкі мен активтері сатылуы мүмкін.
Банкроттылық — бұл жеке тұлға немесе ұйымның өз борыштарын өтеуге қабілетсіздігін білдіретін құқықтық мәртебе. Банкроттылық рәсімі, борышкердің қаржылық жағдайын қалыпқа келтіруге немесе борыштарын заңды түрде жоюға мүмкіндік береді. Қазақстан Республикасында банкроттылық процедуралары төмендегі негізгі аспектілермен сипатталады: Банкроттылықтың түрлері. Азаматтық банкроттылық: Жеке тұлғалардың (азаматтардың) борыштарын өтеу мүмкіндігі болмаған жағдайда өтініш беру. Азамат банкроттығын тану рәсімі сот арқылы жүзеге асырылады.
Заңды тұлғаның банкроттылығы: Заңды тұлғалардың (компаниялардың, кәсіпорындардың) қаржылық жағдайы нашарлап, міндеттемелерін орындауға қабілетсіздігі. Заңды тұлғаның банкроттылығы рәсімі де сот арқылы іске асырылады. Банкроттылық рәсімі. Өтініш беру: Банкроттыққа өтініш беру — борышкер (жеке тұлға немесе ұйым) сотқа өтініш беріп, өз борыштарын өтеуге қабілетсіздігін ресми түрде жариялайды. Соттың шешімі: Сот борышкердің қаржылық жағдайын зерттеп, банкроттық рәсімін бастау туралы шешім қабылдайды. Мүлікті басқарушыны тағайындау: Сот мүлікті басқарушы тағайындайды, ол борышкердің мүлкін басқару, активтерін бағалау және кредиторларға бөлу жұмыстарын жүргізеді. Кредиторлар жиналысы: Кредиторлар жиналысы өткізіледі, онда борышкердің активтерін сату, алынған қаражатты бөлу және басқа да маңызды мәселелер талқыланады. Банкроттық рәсімінің аяқталуы: Банкроттық рәсімі аяқталғаннан кейін борышкердің міндеттемелері жойылады, ал активтер кредиторларға үлестіріледі. Банкроттылықтың артықшылықтары мен кемшіліктері. Артықшылықтары: Борышкер өзінің қаржылық міндеттемелерінен құтылып, қаржылық жағдайын қалпына келтіруге мүмкіндік алады. Кредиторлардың борышкерге қатысты талаптары жойылады. Кемшіліктері: Банкроттылық рәсімі борышкердің кредиттік тарихына теріс әсер етеді. Банкрот ретінде тіркелген азаматтың немесе ұйымның мүліктері мен активтері сатылуы мүмкін. Банкроттылықты болдырмау. Банкроттылықты болдырмау үшін азаматтар мен ұйымдар мыналарды жасай алады: Қаржылық жоспарлау: Кірістер мен шығыстарды мұқият жоспарлау. Борыштарды басқару: Уақытында борыштарды төлеу, жаңа қарыздарды алу қажеттілігін қайта қарау. Қаржылық кеңес алу: Қаржылық кеңесшілермен жұмыс жасау.
Азаматтардың төлем қабілеттілігін қалпына келтіру — борышкерлердің қаржылық жағдайын жақсарту, борыштарын қайта құрылымдау және міндеттемелерін орындау қабілетін арттыру мақсатында жүргізілетін процесс. Бұл процесс азаматтардың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етуге және банкроттық рәсімінен аулақ болуға көмектеседі. Төлем қабілеттілігін қалпына келтірудің бірнеше негізгі әдістері мен кезеңдері бар: 1. Қаржылық жағдайды талдау. Кірістер мен шығыстарды бағалау: Азамат өзінің қаржылық жағдайын, кірістер мен шығыстарын мұқият талдайды. Борыштар тізімін жасау: Қаржылық міндеттемелердің (несиелер, кредиттер, коммуналдық қызметтер) толық тізімін құрады. 2. Бюджетті жоспарлау. Бюджет жасау: Ай сайынғы кірістер мен шығыстарды ескере отырып, бюджетті жоспарлау. Шығыстарды қысқарту: Қажетсіз шығыстарды азайту, экономия жасау. 3.Борыштарды қайта құрылымдау. Несие шарттарын қайта қарау: Несие берушілермен келіссөздер жүргізіп, пайыздық мөлшерлемелерді, төлем мерзімдерін немесе мерзімдерін қайта қарастыру. Реструктуризация: Борыштарды қайта құрылымдау, яғни жаңа шарттармен келісу. 4.Жаңа кіріс көздерін іздеу. Қосымша жұмыс: Қосымша кіріс алу үшін қосымша жұмыс іздеу немесе фриланс жобаларына қатысу. Инвестициялар: Қаржылық инвестициялар жасау арқылы табыс көздерін ұлғайту. 5. Қаржылық кеңес алу. Маманнан көмек: Қаржылық кеңесшілерден немесе адвокаттардан кеңес алу. Тренингтер мен семинарлар: Қаржылық сауаттылықты арттыруға арналған курстарға қатысу. 6. Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жоспары. Жоспар құру: Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру үшін нақты жоспар жасау. Мақсаттар қою: Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді қаржылық мақсаттарды анықтау. 7. Нәтижелерді бақылау. Жоспарды орындау: Құрастырылған жоспарды жүзеге асыру. Нәтижелерді бағалау: Кірістер мен шығыстарды, борыштардың жағдайын бақылау және жоспарға түзетулер енгізу. Төлем қабілеттілігін қалпына келтірудің артықшылықтары. Қаржылық тұрақтылық: Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру азаматтың қаржылық жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді. Борыштардан құтылу: Борыштарды қайта құрылымдау арқылы азаматтар өз міндеттемелерін орындауға мүмкіндік алады. Сенімділік: Қаржылық жоспарлауды жүзеге асыра отырып, азаматтар болашақта қаржылық қиындықтардан аулақ болуға талпынады.
Банкроттық туралы істерді сотта қарау — борышкердің (жеке тұлға немесе ұйым) өз міндеттемелерін орындауға қабілетсіздігін заңды түрде тану процесі. Бұл процесс әртүрлі кезеңдерден тұрады және соттың рөлі өте маңызды. Қазақстан Республикасында банкроттық туралы істерді қарау рәсімі келесі кезеңдерден өтеді: 1. Өтініш беру. Банкроттық рәсімі басталуы үшін борышкер немесе кредитор сотқа банкроттық туралы өтініш береді. Өтініште борышкердің қаржылық жағдайы, борыштардың көлемі, мүліктері мен міндеттемелері туралы ақпарат қамтылуы тиіс. 2. Соттың алғашқы отырысы
Сот банкроттық туралы өтінішті қабылдайды және алғашқы отырыс өткізеді. Отбасы жағдайы, кірістері, шығыстары, борыштары, сондай-ақ кредиторлардың мүдделері ескеріледі. 3. Борышкердің қаржылық жағдайын зерттеу. Сот борышкердің қаржылық жағдайын зерттеп, оның борыштарын өтеуге қабілетсіздігін анықтайды. Соттың міндеті – борышкердің активтері мен міндеттемелерін, сондай-ақ кредиторлардың құқықтарын қорғау. 4.Банкроттық рәсімін тағайындау. Егер сот борышкердің банкроттығын тануға шешім қабылдаса, банкроттық рәсімі басталады. Сот мүлікті басқарушыны (арабітр) тағайындайды, ол борышкердің активтерін басқаруға және кредиторларға бөлісуге жауапты болады. 5. Кредиторлардың жиналысы. Банкроттық рәсімі кезінде кредиторлардың жиналысы өткізіледі, онда борышкердің активтерін сату, алынған қаражатты бөлу және басқа да мәселелер талқыланады. 6. Банкроттық рәсімінің жүргізілуі. Мүлікті басқарушы борышкердің активтерін бағалайды және сатуға шығарады.
Сот банкроттық рәсімінің барысын бақылап, кредиторлардың құқықтарын қамтамасыз етеді. 7. Соттың шешімі. Банкроттық рәсімі аяқталғаннан кейін, сот борышкердің міндеттемелерін жою туралы шешім қабылдайды. Борышкердің мүліктері кредиторларға бөлінеді, ал банкроттық рәсімі аяқталады.
Банкроттық ісін қараудың артықшылықтары мен кемшіліктері. Артықшылықтары: Борышкердің қаржылық міндеттемелерінен құтылуы. Кредиторлардың құқықтарының қорғалуы. Кемшіліктері: Банкроттық рәсімі уақытты талап етеді және қаржылық шығындарға алып келуі мүмкін.
Борышкердің кредиттік тарихына теріс әсер етуі. Негізгі талаптар. Банкроттық рәсімі басталуы үшін борышкердің борыштары мен міндеттемелері, қаржылық жағдайы туралы дәлелдер болуы керек. Сот банкроттық рәсімін бастамас бұрын борышкердің міндеттемелерін орындау мүмкіндігін зерттейді.
Қарыз алушылардың құқықтарын қорғау — қаржылық міндеттемелерін орындауда қиындықтарға тап болған азаматтардың құқықтарын қамтамасыз ету мен қорғауға арналған шаралар жиынтығы. Қазақстан Республикасының заңнамасында, сондай-ақ халықаралық стандарттарда қарыз алушылардың құқықтарын қорғауға бағытталған бірнеше негізгі аспектілер бар. Қарыз алушылардың құқықтары. Ақпарат алу құқығы: Қарыз алушылар кредит немесе қарыз шарттарының барлық шарттарын, оның ішінде пайыздық мөлшерлемелер, комиссиялар, төлем мерзімдері және басқа да талаптар туралы толық ақпарат алуға құқылы. Түсіндіру алу құқығы: Қарыз алушы банк немесе қаржы ұйымынан шарттың шарттары мен талаптарын түсіндіруді сұрау құқығына ие. Қаржылық көмек алу құқығы: Қарыз алушылар қаржылық қиындықтарға тап болған жағдайда банктен немесе қаржы ұйымынан көмек, қайта құрылымдау немесе төлем мерзімдерін ұзарту сұрау құқығына ие. Төлем қабілеттілігін қорғау: Қарыз алушылар өздерінің қаржылық жағдайын жақсарту үшін төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімдерін, соның ішінде банкроттық туралы заңды пайдалану құқықтарына ие. Заңдық қорғау: Қарыз алушылар құқықтарын қорғау мақсатында сотқа шағымдану, сондай-ақ құқық қорғау органдарына жүгіну құқығына ие. Қарыз алушыларды қорғау шаралары. Заңнамалық нормалар: Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы» заңында, «Тұтынушылық кредиттеу туралы» заңда және басқа да нормативтік актілерде қарыз алушылардың құқықтарын қорғауға арналған нормалар белгіленген. Қаржы бақылау органдары: Қаржылық нарықты реттеу және дамыту агенттігі (ҚНРДА) қаржы ұйымдарының қызметін бақылап, қарыз алушылардың құқықтарын қорғауға бағытталған шараларды жүзеге асырады. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау ұйымдары: Тұтынушылардың құқықтарын қорғауға бағытталған қоғамдық ұйымдар мен қорлар, олар қарыз алушыларға кеңес беріп, құқықтарын қорғауда көмектеседі. Дауларды шешу механизмдері: Қарыз алушылар мен қаржы ұйымдары арасындағы дауларды шешу үшін медиаторлар мен арбитражды соттарға жүгіну мүмкіндігі бар. Қарыз алушылардың құқықтарын қорғаудың артықшылықтары. Қаржылық тұрақтылықты сақтау: Қарыз алушылардың құқықтарын қорғау олардың қаржылық жағдайларын жақсартуға мүмкіндік береді. Тұтынушының сенімін арттыру: Құқықтарын қорғау шаралары қарыз алушылардың қаржы ұйымдарына деген сенімін арттырады. Заңды қорғау: Заңды қорғау шаралары қарыз алушылардың құқықтарын бұзуға қарсы тұруға мүмкіндік береді. Қарыз алушылардың құқықтарын қорғау олардың қаржылық жағдайын жақсарту, дауларды шешу және қаржылық сауаттылықты арттыруға бағытталған маңызды процесс.