Түркістан облыстық сотының кіші залында Түркістан облыстық сотының төрағасы А.Сұлтанов бейнебайланыс қолдану арқылы судьялар мен сот қызметкерлерін 30 тамыз – Конституция күнімен құттықтады. Мерекелік іс-шараға облысымыздың барлық судьялары мен сот қызметкерлері қатысты. А.Сұлтанов мемлекеттік мереке – Қазақстан Республикасының Конституциясы күнімен әріптестерді шын жүректен құттықтап, 1995 жылы бүкілхалықтық референдумда Конституцияның қабылдануы барлық қазақстандықтар үшін ерекше оқиға болғанына тоқталып, конституция халықтың бірлігін, қоғамдық және рухани келісімін нығайтып, егемендік пен саяси тұрақтылықтың кепіліне айналғанын айтты. “Осы мереке қарсаңында сіздерге және сіздердің отбасыларыңызға мықты денсаулық, мол бақыт, амандық, Қазақстан Республикасын өркендету жолында толағай табыстар мен жетістіктер тілеймін!” – деді облыстық сот төрағасы. Қазақстан Республикасының Конституциясы — Қазақстан Республикасының негізгі заңы. Ол 1995 жылдың 30 тамызында республикалық референдум арқылы қабылданды. Конституция елдің құқықтық негіздерін, мемлекеттік құрылымын, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін, сондай-ақ мемлекеттік органдардың қызметін реттейді.
Конституцияның негізгі принциптері: Адам және азамат құқықтары: Конституцияда адамның құқықтары мен бостандықтары, олардың заңмен қорғалуы туралы негіздер баяндалған. Мемлекеттік құрылым: Қазақстан Республикасы унитарлы, демократиялық, құқықтық мемлекет болып табылады. Биліктің бөлінуі: Заң шығарушы, атқарушы және сот биліктерінің арасында бөліну принципі орын алады. Сайлау құқығы: Қазақстан Республикасында азаматтардың сайлау құқықтары мен міндеттері белгіленген. Тілдер: Мемлекеттік тіл — қазақ тілі, ал орыс тілі — ресми тіл ретінде қолданылады. Конституцияның 1-бабында «Қазақстан Республикасы – демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет» екендігі атап көрсетілген. Конституцияға уақыт өте келе бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді, оның ішінде 2017 жылы жаңа реформалар жүргізілді.
«Ата заң» термині Қазақстан Республикасының Конституциясына қатысты қолданылады. «Ата заң» — мемлекеттің негізгі заңы, оның құқықтық негіздерін, құрылымын, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін анықтайды. Ата заңның негізгі аспектілері: Құқықтық негіз: Ата заң мемлекетте болатын барлық заңдардың, нормативтік актілердің негізін құрайды. Азаматтардың құқықтары мен бостандықтары: Ата заңда әрбір азаматтың құқықтары, бостандықтары мен міндеттері анықталған. Мемлекеттік құрылым: Мемлекет құрылымы, басқару органдарының жүйесі, олардың өкілеттіктері мен қызметтері туралы толық ақпарат беріледі. Биліктің бөлінуі: Заң шығарушы, атқарушы және сот биліктерінің арақатынасы мен қызметтері белгіленеді. Сайлау жүйесі: Ата заңда сайлау құқықтары, партиялық жүйе, азаматтардың саяси құқықтары туралы ережелер бар. Ата заңның маңызы: Саяси тұрақтылық: Ата заң мемлекеттің саяси жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Құқық қорғау: Азаматтардың құқықтарын қорғау және заңдылықты қамтамасыз ету үшін негіз болып табылады. Әлеуметтік құқықтар: Әлеуметтік әділеттілікті, экономикалық құқықтарды және бостандықтарды қамтамасыз етеді. Ата заң мемлекеттің дамуында маңызды рөл атқарады, себебі ол азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекетті қалыптастырудың негізі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ата заңы, яғни Конституциясы, ел тарихында маңызды кезеңдерді белгілейтін бірнеше нұсқадан тұрады. Оның тарихы мен даму кезеңдері төмендегідей: 1. КСРО дәуірі (1926-1990). 1926 жылғы Конституция: Қазақстан Кеңестік Социалистік Республикасының (ҚазКСР) алғашқы Конституциясы 1926 жылы қабылданды. Бұл Конституция Кеңес Одағының идеологиясына негізделіп, республиканың құқықтық құрылымын бекітті. 1937 жылғы Конституция: Қазақстанның екінші Конституциясы 1937 жылы қабылданды. Бұл құжатта азаматтардың құқықтары мен бостандықтары туралы бірқатар маңызды ережелер енгізілді, алайда ол көбінесе Кеңес Одағының тоталитарлық саясатына сәйкес болды. 1978 жылғы Конституция: Қазақстан Республикасының үшінші Конституциясы 1978 жылы қабылданды. Бұл Конституцияда республиканың саяси және экономикалық құрылымының негізгі принциптері анықталды. 2. Тәуелсіздік кезеңі (1991 жылдан бастап). 1991 жылғы Конституция: 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы тәуелсіздігін жариялағаннан кейін, 1993 жылы жаңа Конституция қабылданды. Бұл Конституцияда демократиялық және құқықтық мемлекет принциптері негізге алынды. 1995 жылғы Конституция: 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдум арқылы қазіргі Ата заң қабылданды. Бұл Конституция Қазақстанның тәуелсіздігін, демократиялық негіздерін, құқықтық мемлекет принциптерін және азаматтардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз ететін құжат болып табылады. 3. Конституцияға енгізілген өзгерістер мен толықтырулар
Ата заңға қабылданғаннан кейін бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді, оның ішінде: 2007 жылы: Конституцияға өзгерістер енгізіліп, Парламенттің рөлі арттырылды, Президенттің өкілеттігі шектелді. 2017 жылы: Конституциялық реформалар арқылы Парламенттің құзыреттері кеңейтілді, сондай-ақ халықтың әлеуметтік құқықтарын қорғауға бағытталған жаңа нормалар енгізілді. 4. Ата заңның рөлі. Ата заң Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылымын, құқықтық жүйесін және азаматтық қоғамды қалыптастыруда негізгі рөл атқарады. Ол құқықтық мемлекет, демократия, адам құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың негізі болып табылады. Ата заңның тарихы Қазақстанның әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени дамуын көрсететін маңызды құжат болып табылады.
Қазақстан Республикасының Ата заңы, яғни Конституция, мемлекеттің құқықтық негізі, қоғамдық тұрақтылық пен демократияның кепілі болып табылады. Ата заңды құрметтеу — әрбір азаматтың, мемлекеттік органның және ұйымның міндеті. Ата заңды құрметтеудің маңызы мен принциптері: 1. Құқықтық мемлекет принциптері. Заңның үстемдігі: Конституцияның нормалары барлық құқықтық актілер мен мемлекеттік органдардың әрекеттеріне басшылық етеді. Заңға қайшы әрекеттер немесе шешімдер қабылданбауы тиіс. Адам құқықтарының қорғауы: Конституцияда адам құқықтары мен бостандықтарының кең ауқымы бекітілген. Оларды құрметтеу және қорғау — әр азаматтың міндеті. 2. Әлеуметтік жауапкершілік. Құқықтық мәдениет: Ата заңды құрметтеу — құқықтық мәдениетті дамыту, заңдарға бағыну және қоғамдағы тәртіпті сақтау қажеттілігін білдіреді. Саяси тұрақтылық: Конституцияның ережелеріне құрметпен қарау мемлекет ішінде саяси тұрақтылықты және қоғамдық келісімді қамтамасыз етеді. 3. Мемлекеттік органдардың міндеттері. Конституциялық бақылау: Мемлекеттік органдар Конституцияның нормаларын сақтау үшін жауапты. Олар өз қызметінде Конституцияның талаптарына сәйкес әрекет етуі тиіс. Азаматтардың құқықтарын қорғау: Мемлекеттік органдар азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды қамтамасыз ету үшін Ата заңды сақтауы қажет. 4. Білім және ақпарат. Конституцияны насихаттау: Ата заңды құрметтеу білім беру жүйесінде, мемлекеттік органдарда, қоғамдық ұйымдарда насихатталуы тиіс. Азаматтарды Конституцияның негіздерімен таныстыру маңызды. Ақпараттандыру: Азаматтар Конституцияның ережелері мен олардың құқықтары туралы ақпараттандырылуы керек, бұл құқықтық мәдениетті арттыруға көмектеседі. 5. Әр азаматтың рөлі. Белсенді азаматтық ұстаным: Әрбір азамат Ата заңды құрметтеп, оның нормаларын сақтау арқылы құқықтық мемлекетті қалыптастыруға өз үлесін қосады. Жауапкершілік: Конституцияның нормаларын бұзу — заң алдында жауапкершілікке әкеледі. Сондықтан, азаматтар өз құқықтары мен міндеттерін түсініп, оларды сақтау керек. Ата заңды құрметтеу — еліміздің құқықтық, саяси және әлеуметтік жүйесінің негізі болып табылады. Конституцияны құрметтеу арқылы біз құқықтық мемлекет құру, азаматтық қоғамды дамыту және еліміздің болашағын қамтамасыз ету жолында қадам жасаймыз.
Қазақстан Республикасының Конституциясы — еліміздің құқықтық және саяси жүйесінің негізі. Оның маңызы бірнеше аспектілерге бөлінеді: 1. Құқықтық негіз. Заңдардың үстемдігі: Конституция — барлық құқықтық актілер мен нормалардың негізі болып табылады. Мемлекеттік органдар, азаматтар және ұйымдар Конституцияның нормаларын сақтауға міндетті. Адам құқықтары: Конституцияда азаматтардың құқықтары мен бостандықтары нақты көрсетілген. Бұл құқықтарды қорғау мемлекеттің міндеті болып табылады. 2. Демократияның негізі. Саяси жүйе: Конституция елдің саяси жүйесінің принциптерін, мемлекеттік органдардың құрылымын және олардың өзара қатынастарын анықтайды. Сайлау құқықтары: Конституция азаматтардың сайлау құқықтарын, саяси партиялардың қызметін және демократиялық процестерді реттейді. 3. Әлеуметтік әділеттілік. Әлеуметтік құқықтар: Конституцияда әлеуметтік құқықтар, мысалы, білім алу, денсаулық сақтау, еңбек ету құқықтары қарастырылған. Бұл құқықтарды қамтамасыз ету мемлекет үшін маңызды міндет. Теңдік: Конституцияда азаматтардың құқықтарының теңдігі және кемсітушіліктің болмауы принциптері бекітілген. Бұл әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етеді. 4. Саяси тұрақтылық. Саяси мәдениет: Конституцияның нормаларын құрметтеу саяси тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Ол азаматтық қоғамның дамуында, қоғамдық келісім мен тұрақтылықты сақтауда маңызды рөл атқарады. Конституциялық бақылау: Конституциялық кеңес сияқты органдар Конституцияның нормаларын сақтау мен бұзылуын бақылауды жүзеге асырады, бұл мемлекеттегі құқықтық тәртіпті нығайтады. 5. Халықаралық қатынастар. Халықаралық стандарттарға сәйкестік: Конституция халықаралық құқық нормаларын ескере отырып қабылданған. Бұл Қазақстанның халықаралық аренадағы беделін арттырады. Азаматтардың құқықтары: Халықаралық құқық пен келісімдерге сәйкес, Қазақстан Республикасының Конституциясы азаматтардың құқықтарын қорғауды қамтамасыз етеді. 6. Мемлекеттің дамуы. Экономикалық негіз: Конституцияда экономикалық даму принциптері, меншік құқықтары және кәсіпкерлікті қолдау нормалары бар. Бұл экономикалық тұрақтылық пен даму үшін маңызды. Білім мен ғылым: Конституцияда білім беру, ғылымды дамыту, мәдениетті қорғау принциптері бекітілген, бұл қоғамның мәдени және интеллектуалды дамуына ықпал етеді. Қазақстан Республикасының Конституциясы — еліміздің құқықтық, саяси, әлеуметтік және экономикалық дамуындағы басты құжат. Ол азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғап, демократиялық мемлекет құру жолындағы негізгі негіз болып табылады. Конституцияны құрметтеу және сақтау — әр азаматтың міндеті.
Азаматтық қоғам — бұл азаматтардың өзара ынтымақтастығы, әлеуметтік, мәдени, экономикалық және саяси мәселелер бойынша әрекет етуі арқылы қалыптасатын қоғамдық ұйымдар мен институттардың жиынтығы. Азаматтық қоғамның негізгі компоненттері мен сипаттары төмендегідей: 1. Азаматтық қоғамның құрылымы. Ұйымдар мен қауымдастықтар: Азаматтық қоғамның құрамына әр түрлі қоғамдық ұйымдар, ассоциациялар, бастамашыл топтар, қайырымдылық қорлары, саяси партиялар және басқа да институттар кіреді. Жеке азаматтар: Азаматтық қоғамда әрбір азаматтың белсенділігі, қатысуы мен пікірлері маңызды рөл атқарады. Азаматтар өз құқықтарын қорғау, қоғамдық мәселелерді шешу үшін бірігіп әрекет етеді. 2. Функциялары. Құқық қорғау: Азаматтық қоғам азаматтардың құқықтарын қорғауға, заңдылықты сақтауға және әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған. Әлеуметтік бақылау: Мемлекеттік органдардың қызметін бақылау, оларды қоғамдық пікір мен азаматтардың мүдделеріне жауапты ету. Білім мен ақпараттандыру: Азаматтық қоғам азаматтарды құқықтары мен міндеттері, қоғамдық мәселелер туралы ақпараттандыру, құқықтық мәдениетті арттырумен айналысады. Қоғамдық пікір қалыптастыру: Азаматтық қоғам қоғамдық пікірді қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Ол әлеуметтік, мәдени, саяси және экономикалық мәселелер бойынша азаматтардың пікірлерін жинап, талқылауға мүмкіндік береді. 3. Азаматтық қоғамның маңызы. Демократияның дамуы: Азаматтық қоғам демократиялық процестерді нығайтуда, азаматтардың қатысуын арттыруда және мемлекеттік басқаруды жетілдіруде маңызды рөл атқарады. Әлеуметтік әділеттілік: Азаматтық қоғам әлеуметтік әділеттілікті, теңдікті және адам құқықтарын қорғауды қамтамасыз етеді. Саяси тұрақтылық: Белсенді азаматтық қоғам саяси тұрақтылықты қолдайды, қоғамдағы әртүрлі мүдделерді ескере отырып, диалог орнатады. Экономикалық даму: Азаматтық қоғамның ұйымдары экономикалық дамуды қолдау, кәсіпкерлікті ынталандыру және әлеуметтік жобаларды жүзеге асыру арқылы экономиканы дамытуға ықпал етеді. 4. Азаматтық қоғамның дамуы. Саяси мәдениет: Азаматтық қоғамның дамуы елдің саяси мәдениетіне, азаматтардың құқықтары мен міндеттерін түсінуіне, мемлекет пен қоғам арасындағы өзара қатынастарға әсер етеді. Халықаралық стандарттар: Азаматтық қоғам халықаралық стандарттарға сәйкес, адамның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету бойынша жұмыс істейді. Азаматтық қоғам — кез келген мемлекет үшін маңызды элемент болып табылады, өйткені ол қоғамдағы әр түрлі мүдделер мен пікірлерді ескеріп, демократиялық процестерді дамытуға, әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуге және азаматтардың құқықтарын қорғауға ықпал етеді.
Құқықтық мемлекет — бұл азаматтардың құқықтары мен бостандықтары заңмен қорғалатын, мемлекеттік билік органдарының қызметі құқықтық нормаларға негізделген, демократиялық және құқықтық принциптерді басшылыққа алатын мемлекет түрі. Құқықтық мемлекеттің негізгі сипаттары мен принциптері төмендегідей: 1. Заңның үстемдігі. Заңдардың бірдейлігі: Барлық азаматтар, мемлекеттік органдар, заңды тұлғалар заң алдында тең. Заңның нормалары барлық адамдар үшін бірдей қолданылады. Заңның қабылдануы мен орындалуы: Заңдардың қабылдануы, орындалуы және бұзылуы құқықтық нормаларға сәйкес жүргізіледі. 2. Адам құқықтары мен бостандықтары. Құқықтардың қорғауы: Адамның құқықтары мен бостандықтары Конституциямен және заңдармен қорғалады. Мемлекет азаматтардың құқықтарын бұзбай, оларды қорғауға міндетті. Азаматтық және саяси құқықтар: Құқықтық мемлекетте азаматтардың азаматтық, саяси, әлеуметтік, экономикалық құқықтары мен бостандықтары қамтамасыз етіледі. 3. Биліктің бөлінуі. Үш билік: Заң шығарушы (Парламент), атқарушы (Президент, Үкімет) және сот билігі (соттар) арасында бөлінеді. Бұл принцип мемлекеттік органдардың қызметін теңгеруге және биліктің асыра пайдаланылуын болдырмауға мүмкіндік береді. Тәуелсіз сот жүйесі: Соттар азаматтардың құқықтарын қорғауда, заңның үстемдігін қамтамасыз етуде және мемлекеттік органдардың шешімдерін бақылауда маңызды рөл атқарады. 4. Құқықтық нормалардың тұрақтылығы. Заңдардың тұрақтылығы: Құқықтық мемлекетте қабылданған заңдар ұзақ мерзімге арналған, заңнаманың тұрақтылығын және азаматтардың құқықтарын қорғау үшін қажеттілігіне сәйкес келуі тиіс. Трансформация: Заңдардың өзгеруі мен толықтырылуы ашық, жария түрде жүзеге асырылып, қоғамның пікірлері ескеріледі. 5. Азаматтық қоғам. Азаматтардың белсенділігі: Азаматтар өз құқықтарын қорғау, қоғамдық мәселелерді шешу және мемлекеттік басқаруға қатысу үшін белсенді түрде әрекет етуі тиіс. Ұйымдардың рөлі: Қоғамдық ұйымдар, ассоциациялар, партиялар азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғауда, саяси процестерді дамытуда маңызды рөл атқарады. 6. Мемлекеттік бақылау. Конституциялық бақылау: Конституциялық кеңес сияқты органдар заңдардың Конституцияға сәйкестігін тексереді, бұл мемлекеттік органдардың заңға сәйкес әрекет етуін қамтамасыз етеді. Азаматтық бақылау: Азаматтық қоғам мен БАҚ мемлекеттік органдардың қызметін бақылауға қатысып, олардың есеп беруін талап етеді. Құқықтық мемлекет — азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, мемлекеттік биліктің заңға сәйкес әрекет етуін қамтамасыз етуге, демократиялық процестерді дамытуға бағытталған маңызды құрылым. Құқықтық мемлекет принциптері қоғамдағы әділеттілікті, тұрақтылықты және даму мүмкіндігін арттырады.
- Latest
