Түркістан облысы: Ордабасы ауданында мектеп оқушыларына құқықтық сауаттылыққа байланысты сабақ өтті

Түркістан облысы, Ордабасы аудандық білім бөліміне қарасты “Ынтымақ” жалпы білім беретін мектепте 29.01.2024 ж. “Біртұтас тәрбие беру бағдарламасы” аясында түзілген тәрбие жоспарына сәйкес 10 “Б”-сынып жетекшісі Бекенова Ұлжан “Құқықтық сауаттылық- заман талабы” тақырыбында ашық тәрбие сағаты өткізді. Сабақтың мақсаты : оқушылардың құқықтық сауаттылығын арттырып, құқықтық мәдениет қалыптастыру.
“Поэзия минутымен” басталған сабақта оқушылар отан және ұлттық құндылықтар тақырыбындағы өлең-жырлармен ерекше патриоттық сезімдерін білдірді. Сынып жетекшісі Бекенова Ұлжан Лесбекқызы оқушыларға “Балалар құқықтары туралы Конвенция” мен ҚР Конституциясы құрылымын таныстырды. “Сен білесің бе?” айдарында оқушылар Конвенцияның баптарында көрсетілген бала құқықтарын нақты атап көрсетті. Қазақтың тұңғыш Конституциясына тең “Жеті жарғы” тарихымен танысты. “Ойды аяқта” айдарында оқушылар тақырыпқа қатысты мақал-мәтелдердің жалғасын тауып, сұрақтарға жауап берді. Құқықбұзушылықтың алдын алу мақсатында “Идеялар жәрмеңкесіне” салынған ақылға қонымды идеялар іріктелді. Осы тақырыпта бейнежазба көрсетіліп, оқушылар құқықбұзушылықтың алдын алу туралы өз ойларын білдірді. Сабақ соңында оқушылар “Атамекен” әнін хормен орындады.
Бала құқығы – балалардың заңды түрде танылған құқықтары мен мүдделерін қорғайтын құқықтық нормалар мен принциптер. Бала құқықтары халықаралық деңгейде, ең алдымен, 1989 жылы қабылданған Бала құқықтары туралы Конвенциямен (БКК) реттеледі. Бұл конвенция балалардың құқықтарын қорғау, қамтамасыз ету және дамыту мақсатында мемлекеттердің міндеттерін айқындайды. Бала құқықтарының негізгі аспектілері
Өмір сүру және дамуға құқық: Әр баланың өмір сүруге, дамуға, білім алуға, денсаулық сақтау мен медициналық көмекке құқығы бар. Білім алу құқығы: Балалар білім алуға, өз қабілеттерін дамытуға, шығармашылықпен айналысуға және өз мүдделеріне сәйкес білім алуға құқылы. Отбасында тәрбиелену құқығы: Балалар өз отбасында тәрбиеленуге, ата-анасымен бірге болуға, отбасылық қатынастарды нығайтуға құқылы. Қорғау құқығы: Балалар зорлық-зомбылықтан, дискриминациядан, exploitation (қанаудан) және neglect (немқұрайдылықтан) қорғалуы керек. Оларға қауіпсіз орта мен қорғау қамтамасыз етілуі тиіс. Болашаққа дайындалу құқығы: Балалардың әлеуметтік, экономикалық және мәдени құқықтары, өздерін қоғамда таныту, азаматтық құқықтарын пайдалану және қоғамдағы шешімдерге қатысуға құқығы бар. Тегін білім алу құқығы: Барлық балалар бастауыш білім алуға, тегін білім алуға құқылы, бұл білімнің барлық деңгейлерінде қамтылуы тиіс. Бала құқықтарын қорғаудың маңызды шаралары
Заңнамалық негіз: Мемлекеттер балалардың құқықтарын қорғау, қамтамасыз ету және дамыту бойынша заңдарды қабылдауы қажет. Халықаралық ынтымақтастық: Мемлекеттер халықаралық стандарттарға сәйкес бала құқықтарын қорғау және қамтамасыз ету үшін өзара әрекет етуі тиіс. Білім беру: Балаларға құқықтары туралы білім беру, олардың құқықтарын түсінуі мен пайдалануын қамтамасыз ету. Әлеуметтік қолдау: Отбасылар мен балаларға әлеуметтік, психологиялық және қаржылық қолдау көрсету, отбасы мен қоғамның мүдделерін қорғау. Зорлық-зомбылыққа қарсы күрес: Балаларды зорлық-зомбылықтан, эксплуатациядан және немқұрайдылықтан қорғау бойынша тиімді шараларды енгізу. Бала құқықтары – балалардың өмірінде маңызды рөл атқарады. Олардың құқықтарын қорғау, қамтамасыз ету және дамыту қоғамның жауапкершілігі болып табылады. Балалардың құқықтарын сақтауға бағытталған шаралар балалардың бақытты, қауіпсіз және табысты өмір сүруіне ықпал етеді, ал болашақта олар өз құқықтарын біліп, қоғамның белсенді мүшелері бола алады.
Балаға қатысты заңнамалар – балалардың құқықтарын қорғау, қамтамасыз ету және дамыту мақсатында қабылданған заңдар мен нормативтік актілердің жиынтығы. Бұл заңнамалар халықаралық және ұлттық деңгейде балалардың мүдделерін қорғауға бағытталған. Халықаралық заңнамалар
Бала құқықтары туралы Конвенция (БКК): 1989 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясымен қабылданған. Бұл құжат балалардың құқықтарын, оның ішінде өмір сүру, даму, білім алу, қорғау және өз пікірін білдіру құқықтарын қамтиды. Бала құқықтары туралы екінші Optional Protocol (2000): Бала құқықтарын қорғау бойынша нақты стандарттарды белгілейді, әсіресе балаларды сексуалдық эксплуатация мен жезөкшелікке қарсы қорғауды көздейді. БҰҰ-ның Бас Ассамблеясының бала құқықтары туралы декларациясы (1959): Балалардың құқықтары мен бостандықтарын қамтитын алғашқы халықаралық құжат. Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) №182 Конвенциясы: 1999 жылы қабылданған, бұл конвенция балаларды еңбек эксплуатациясынан қорғауға арналған. Ұлттық заңнамалар. Қазақстан Республикасында балалардың құқықтарын қорғауға бағытталған заңнамалар: Қазақстан Республикасының Конституциясы: Негізгі құқықтар мен бостандықтарды, соның ішінде балалардың құқықтарын белгілейді. Қазақстан Республикасының “Баланың құқықтары туралы” Заңы (2002): Балалардың құқықтарын, міндеттерін және оларды қорғау механизмдерін анықтайды. Заң балаларды отбасы жағдайында тәрбиелеу, білім алу, денсаулық сақтау және қорғау құқықтарын қамтиды. Қазақстан Республикасының “Білім туралы” Заңы: Білім алу құқықтарын, білім беру процесінің ұйымдастырылуын, білім беру мекемелерінің жұмысын реттейді. Қазақстан Республикасының “Денсаулық сақтау туралы” Заңы: Балалардың денсаулығын сақтау және медициналық көмек алу құқықтарын қамтиды. Қазақстан Республикасының “Отбасы және некелік заңнамасы”: Балалардың отбасындағы құқықтары мен міндеттерін белгілейді. Қазақстан Республикасының “Құқық қорғау туралы” Заңы: Балалардың құқықтарын қорғау және заң бұзушылықтардан сақтау шараларын белгілейді. Бала құқықтарын қорғаудың механизмдері. Сот жүйесі: Балалардың құқықтарын қорғауға арналған арнайы соттар немесе сот жүйелері бар. Олар балалардың мүдделерін қамтамасыз ету бойынша шешімдер қабылдайды. Құқық қорғау органдары: Балаларды қорғауға арналған полиция, прокуратура, сот органдары мен әлеуметтік қызметкерлер. Қоғамдық ұйымдар: Балалардың құқықтарын қорғау бойынша жұмыс істейтін қоғамдық ұйымдар мен үкіметтік емес ұйымдар. Білім беру мекемелері: Мектептер мен колледждерде құқықтық білім берудің бағдарламалары арқылы балалардың құқықтары туралы ақпаратты жеткізу. Балаға қатысты заңнамалар балалардың құқықтарын қорғау, қамтамасыз ету және дамыту үшін аса маңызды. Халықаралық және ұлттық заңдар балалардың мүдделерін қорғауға бағытталған, бұл олардың қауіпсіз, бақытты және табысты өмір сүруіне ықпал етеді. Заңнамаларды тиімді жүзеге асыру және балалардың құқықтарын қорғау – қоғамның міндеті.
Оқушылардың міндеттері – бұл білім беру процесіне қатысатын балалар мен жастардың оқу, тәрбие және әлеуметтік дамуда жауапкершілікті сезінуі мен орындауы тиіс міндеттер. Оқушылардың міндеттері олардың білім алуына, жеке даму мен әлеуметтік өмірге белсенді қатысуына ықпал етеді. Оқушылардың негізгі міндеттері. Оқу міндеттері: Сабақтарға қатысу: Оқушылар сабақтарға тұрақты қатысып, білім алу процесіне белсенді түрде қатысуы тиіс. Үй тапсырмаларын орындау: Оқушылар үй тапсырмаларын уақытында орындап, білімдерін тереңдетуге тырысуы керек. Білімдерін жаңарту: Өз бетінше оқу, қосымша әдебиеттерді оқу және білім алу ресурстарын пайдалану. Әдептілік міндеттері: Сыйластық: Мұғалімдерге, сыныптастарына және мектеп қызметкерлеріне құрмет көрсету. Сабырлылық: Әртүрлі пікірлер мен көзқарастарға төзімділік таныту.
Тәртіптілік: Мектеп ережелерін сақтау, мектеп ішінде және сыртында тәртіпті болу. Жауапкершілік міндеттері: Зиян келтірмеу: Мектеп мүліктеріне, сыныптастары мен мұғалімдерге зиян келтірмеу. Бір-біріне көмек көрсету: Сыныптастарына көмектесіп, топтық жұмысқа қатысу. Уақытты басқару: Уақытын тиімді пайдалану, сабақтарды және тапсырмаларды уақытында орындау. Дамыту міндеттері: Өзін-өзі дамыту: Кәсіби және жеке дағдыларын жетілдіру, шығармашылықпен айналысу. Спорт және мәдениетке қатысу: Спорттық, мәдени және қоғамдық іс-шараларға қатысу, қоғамда белсенді болу.
Құқықтық сауаттылық: Өз құқықтары мен міндеттерін білу, заңдарға құрметпен қарау. Әлеуметтік міндеттері: Қоғамдық қызмет: Әлеуметтік жобалар мен акцияларға қатысу, қоғамдық жұмыстарға атсалысу. Экологиялық жауапкершілік: Қоршаған ортаны қорғау және экологиялық тәртіпті сақтау. Оқушылардың міндеттері білім беру процесінде, жеке даму мен әлеуметтік жауапкершілікке тәрбиелеуде маңызды рөл атқарады. Олардың міндеттерін орындауы білім алу мен тәрбие беру сапасын арттыруға, әлеуметтік ортада белсенділік көрсетуге және жауапкершілікті сезінуге ықпал етеді. Оқушылардың құқықтары мен міндеттерін түсінуі оларды азаматтық қоғамның белсенді мүшелері болуға дайындайды.
Мұғалімнің міндеттері – бұл білім беру процесінің сапасын қамтамасыз ету, оқушылардың білім алуына, тәрбиесіне және дамуына жауапкершілікпен қарау. Мұғалімдер оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру, оқушылардың жеке қабілеттерін дамыту және қоғамның сұраныстарына сәйкес білім беру бойынша міндеттерді орындайды. Мұғалімнің негізгі міндеттері. Білім беру міндеттері: Оқу бағдарламаларын орындау: Оқу жоспарлары мен бағдарламаларын тиімді орындап, оқушылардың оқу материалдарын меңгеруін қамтамасыз ету. Сабақтарды жоспарлау: Сабақтың құрылымын, тақырыбын, әдіс-тәсілдерін және материалдарын алдын ала жоспарлау. Білімді тексеру: Оқушылардың білім деңгейін бағалап, қажетті түзетулер енгізу.
Тәрбие міндеттері: Тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру: Оқушыларға моральдық, этикалық және эстетикалық тәрбиені беру. Салауатты өмір салтын насихаттау: Оқушылардың денсаулығын сақтау мен нығайту, спортқа және белсенді өмір салтына қызығушылықтарын арттыру. Сенім мен қолдау көрсету: Оқушыларға жеке және әлеуметтік мәселелер бойынша көмек көрсету, олармен ашық қарым-қатынас орнату. Психологиялық міндеттері: Оқушылардың психологиясын түсіну: Оқушылардың жеке ерекшеліктерін, қызығушылықтарын және қабілеттерін ескере отырып, оларға жеке көзқарас жасау. Стрессті басқару: Оқушылардың эмоциялық және психологиялық жағдайын бақылау, қажет болған жағдайда көмек көрсету. Топтық динамиканы басқару: Сынып ішінде қолайлы психологиялық климат қалыптастыру, командалық жұмыстарды ұйымдастыру. Кәсіби даму міндеттері: Кәсіби білімін арттыру: Өз білімі мен дағдыларын жаңарту, педагогикалық шеберлікті дамыту, семинарларға, курстарға және конференцияларға қатысу. Әдістемелік жұмыс: Жаңа оқыту әдістерін, технологияларын қолдану, оқу материалдарын дайындау. Ата-аналармен жұмыс: Ата-аналармен байланыс: Ата-аналармен тиімді коммуникация орнатып, олардың білім беру процесіне қатысуына ықпал ету. Кеңес беру: Ата-аналарға балалардың оқуында, тәрбиесінде және дамуы жөнінде кеңес беру. Мұғалімнің міндеттері білім беру мен тәрбиенің сапасын арттыруда, оқушылардың жеке дамуына, әлеуметтік жауапкершілікке тәрбиелеуде маңызды рөл атқарады. Мұғалімдер білім беру процесінде басты тұлғалар болып табылады, олардың кәсіби білімі, тәжірибесі және жауапкершілігі оқушылардың болашағына үлкен әсер етеді.
Мектеп тәртібі – бұл мектептің ішкі ережелері мен нормалары, оқушылардың, мұғалімдердің және мектеп қызметкерлерінің тәртібін реттейтін қағидалар мен стандарттар жиынтығы. Мектеп тәртібі оқу-тәрбие процесінің тиімділігін қамтамасыз етеді, қауіпсіздік, сауықтыру, және психологиялық климатты қолдауға ықпал етеді. Мектеп тәртібінің негізгі аспектілері. Сабаққа қатысу: Оқушылар сабаққа уақытында келуге, сабаққа қатысуға және белсенді түрде қатысуға міндетті. Сабақтан себепсіз қалу немесе кешігу жағдайында мұғалімдер мен әкімшілікке хабарлау қажет. Мектеп ережелерін сақтау: Мектептің ішкі тәртіп ережелерін, оның ішінде мінез-құлық, киім үлгісі, мектеп мүлкіне қатысты ережелерді сақтау. Зорлық-зомбылық, жағымсыз мінез-құлық, дөрекілік және сыныптастары мен мұғалімдерге құрметсіздік көрсетуге жол бермеу. Сынып ішінде тәртіп: Сабақ барысында мұғалімнің нұсқауларын орындау, топтық жұмыстарда бір-бірімен ынтымақтаса әрекет ету. Сабақ үстінде телефондарды, гаджеттерді пайдалану ережелеріне бағыну. Сауықтыру және қауіпсіздік: Мектеп ішінде қауіпсіздікті сақтау, спорт залдарында және басқа да қоғамдық орындарда қауіпсіздік ережелерін сақтау. Дене шынықтыру және спорттық іс-шараларда қауіпсіздік шараларын орындау. Ата-аналармен ынтымақтастық: Ата-аналармен оқу мен тәрбие мәселелерінде байланысты нығайту, ата-аналардың мектептегі жұмыстарға қатысуын қолдау. Оқушылар мен ата-аналар арасындағы ашық коммуникацияны қамтамасыз ету. Мектеп тәртібінің пайдасы. Тәртіп пен жауапкершілік: Мектеп тәртібі оқушылардың тәртіптілігін, жауапкершілігін арттырады, оларды ұйымшылдыққа үйретеді. Оқу процесінің тиімділігі: Тәртіп ережелері оқу процесінің тиімділігін арттырады, сабақтардың ұйымдастырылуын жақсартады. Психологиялық климат: Мектеп тәртібі қолайлы психологиялық климат қалыптастырады, оқушылар мен мұғалімдер арасында сенімді қарым-қатынас орнатады. Әлеуметтік дағдылар: Оқушылардың әлеуметтік дағдыларын дамыту, командалық жұмысқа, адамдармен араласуға және қоғамда белсенді болуға тәрбиелейді. Мектеп тәртібі – білім беру процесінің маңызды элементі. Тәртіп ережелері оқу-тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыруға, қауіпсіз орта қалыптастыруға және оқушылардың жеке дамуына ықпал етеді. Оқушылар мен мұғалімдердің мектеп тәртібін сақтауы мектептің сапалы білім мен тәрбиені қамтамасыз етуіне мүмкіндік береді.