Аудан әкімі Ерлан Нұрмаханов Ақбастау ауылдық округі, Тұрақты ауылындағы су шаруашылығы нысандарының жағдайымен танысты. Сапар барысында Бала бөген өзенінен Тұтарық каналына қосылатын жерді аралап, аталған аумақта төтенше жағдайлардың алдын алу мақсатында сала мамандарымен бірлескен зерделеу жұмыстарын жүргізді. Жұмыс барысында Ерлан Нұрмаханов су арналарының қазіргі техникалық жағдайын мұқият қарап, қауіпті аймақтарды анықтауға баса назар аударды. Мамандар өз баяндамаларында Бала бөген өзені мен Тұтарық каналының аралығында су өткізу жүйесінің бірқатар бөлігі қайта жөндеуді қажет ететінін атап өтті. Атап айтқанда, судың өту мүмкіндігі төмендеген учаскелерде шұғыл түрде арналарды тазалау, нығайту және гидротехникалық құрылыстарды жөндеу жұмыстары қажет екені белгілі болды.Аудан әкімі төтенше жағдайлардың алдын алу — халықтың қауіпсіздігі мен өмір сүру сапасын қамтамасыз етудегі басты міндеттердің бірі екенін ерекше атап өтті. Осыған орай жауапты сала басшылары мен мамандарға нақты тапсырмалар берілді. Атап айтқанда, тәуекел аймақтарын толықтай зерделеп, инженерлік-техникалық іс-шаралар жоспарын әзірлеу, қауіпті учаскелерде шұғыл алдын алу жұмыстарын жүргізу, сондай-ақ су өткізу нысандарының тұрақты мониторингін ұйымдастыру міндеттелді. Сонымен қатар, аудан басшысы ауыл тұрғындарымен де кездесіп, олардың өтініш-тілектерін тыңдады. Әкім халыққа төтенше жағдайлардың алдын алу бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар туралы түсінік беріп, кез келген қауіптің алдын алу үшін ауыл әкімдігі мен төтенше жағдайлар қызметтері тұрақты байланыста жұмыс істейтінін айтты.
Су – тіршілік көзі. Алайда, оның мөлшерден тыс артық келуі адам өміріне, мүлікке, ауыл шаруашылығына және қоршаған ортаға үлкен қауіп төндіреді. Су тасқыны – табиғи апаттардың ішіндегі ең жойқын түрлерінің бірі. Ол күтпеген жағдайда пайда болып, мол шығынға ұшыратады. Сондықтан су тасқынының алдын алу шаралары – мемлекет деңгейінде де, әрбір азамат деңгейінде де маңызды мәселе. Су тасқынының себептері. Су тасқыны әртүрлі себептермен орын алуы мүмкін. Оның басты себептері қатты жауын-шашын, қардың тез еруі, өзендердің арнасынан шығуы, бөгеттердің бұзылуы, жер бедерінің ойлы-қырлылығы және су өткізгіш жүйелердің дұрыс жұмыс істемеуі болып табылады. Сонымен қатар, адам әрекеттерінің де әсері аз емес – орманды отау, өзен арналарына жақын құрылыс жүргізу, дренаж жүйелерін ескермеу сияқты факторлар су тасқыны қаупін арттыра түседі. Су тасқынының салдары. Су тасқыны ауыл шаруашылығы дақылдарын жойып, егістіктерді шайып кетеді. Тұрғын үйлер мен әлеуметтік нысандар су астында қалып, адамдар баспанасыз қалады. Электр желілері істен шығып, жол қатынасы үзіледі. Мұндай жағдайда жұқпалы аурулардың таралу қаупі де жоғары болады. Сонымен қатар, су тасқыны топырақ эрозиясын жылдамдатып, экологиялық тепе-теңдікті бұзады. Мұның бәрі халықтың өмір сүру сапасына тікелей әсер етеді. Алдын алу шаралары. Су тасқынына қарсы күресте ең бастысы – оның алдын алу. Алдын алу шаралары бірнеше бағытта жүргізіледі:
- Инженерлік-гидротехникалық шаралар. Мемлекет тарапынан су қоймалары мен бөгеттердің сапасын арттыру, өзен арналарының тереңдетілуі, қорғаныс дамбаларының салынуы – маңызды инженерлік шаралар болып табылады. Бұған қоса, артық суды дер кезінде бұру үшін арнайы су ағызу арналарын салу қажет.
- Орман отырғызу және топырақты бекіту.Табиғи тосқауыл ретінде ормандар мен жасыл белдеулердің рөлі зор. Олар судың жылдам ағып келуін тежеп, эрозияны азайтады. Таулы және еңіс жерлерде ағаш отырғызу арқылы судың ағынын баяулатып, лай көшкіндерінің алдын алуға болады.
- Азаматтық қорғаныс және тұрғындарды ақпараттандыру. Халық арасында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізіп, тасқын кезінде не істеу керектігін үйрету өте маңызды. Арнайы оқу-жаттығу жиындары ұйымдастырылып, эвакуациялық жоспарлар алдын ала дайындалуы тиіс. Радио, теледидар және әлеуметтік желілер арқылы тасқын қаупі туралы уақытылы ескерту – адам шығынын болдырмауға мүмкіндік береді.
- Құрылыс және жоспарлау тәртібі. Су басу қаупі жоғары аймақтарда тұрғын үйлер мен нысандарды салуға тыйым салу – ең тиімді алдын алу тәсілдерінің бірі. Қала және ауыл құрылыстарының жобалары экологиялық және гидрологиялық талаптарға сай болуы керек. Жаңа құрылыс жүргізілетін аймақтар алдын ала зерттеліп, топырақтың су сіңіру қабілеті мен жер асты суларының деңгейі ескерілуі қажет.
- Төтенше жағдайларға дайындық. Жергілікті атқарушы органдарда, құтқару қызметтерінде қажетті құрал-жабдықтар, техника мен мамандар қоры әрдайым дайын тұруы тиіс. Арнайы қорлар мен резервтер жасақталып, тасқын кезінде жедел әрекет ету тетіктері нақты құрылуы қажет. Су тасқыны – табиғаттың тосын сыйы ғана емес, адамның немқұрайлы әрекетінің де салдары болуы мүмкін. Сондықтан бұл апаттың алдын алу – тек мемлекет емес, әр азаматтың да міндеті. Кез келген қауіпті болдырмаудың ең тиімді жолы – оған дайын болу. Егер халық пен билік өзара үйлесімді әрекет етсе, қауіптің алдын алуға толық мүмкіндік бар. Су – өмірдің бастауы, бірақ ол апат көзіне айналмас үшін әрдайым сақтық керек.
Су – тіршіліктің негізі, өмірдің өзегі. Дегенмен, табиғаттың тосын мінезі кейде осы өмірдің өзегін қауіпке айналдырады. Соның бір көрінісі – су тасқыны. Су тасқыны жыл сайын әлемнің түрлі елдерінде, оның ішінде Қазақстанда да орын алып келеді. Әсіресе соңғы жылдары климаттың өзгеруіне, жауын-шашынның көбейіп, көктемгі қардың күрт еруіне байланысты елімізде, соның ішінде Түркістан облысының Бәйдібек ауданында да су тасқыны қауіпі жиілей түсті. Сондықтан су тасқынының алдын алу – ел қауіпсіздігі мен халықтың амандығы үшін өте маңызды шаралардың бірі. Су тасқынының себептері. Бәйдібек ауданы – табиғаты көркем, таулы өңірге орналасқан аудан. Мұнда көктемгі кезеңде жауын-шашын мөлшері көбейіп, қар тез ерісе, өзендер арнасынан асып, елді мекендерді су басу қаупі туындайды. Сонымен қатар, кейбір ауылдық округтерде арық-атыз жүйелерінің ескіріп, су өткізу қабілетінің әлсіреуі де үлкен мәселеге айналып отыр. Апаттың салдары. Ауданымызда орын алуы мүмкін су тасқыны ең алдымен ауыл шаруашылығына зиян тигізеді. Егіс алқаптары мен жайылымдар су астында қалып, мал шаруашылығы мен өнім алуға кедергі болады. Сонымен қатар, үйлер мен инфрақұрылымдық нысандар зардап шегіп, тұрғындарға материалдық әрі моральдық шығын келеді. Мұндай жағдайлар кезінде мектептер мен ауруханалар да қалыпты жұмысын тоқтатуға мәжбүр болады. Алдын алу шаралары.
- Инженерлік-гидротехникалық жұмыстар. Бәйдібек ауданында су тасқынының алдын алу үшін аудан әкімдігі мен төтенше жағдайлар қызметі бірқатар жұмыстар атқаруда. Атап айтқанда: Өзен арналары мен су арықтары тазартылып, тереңдетілуде. Су қоймаларының техникалық жағдайы қатаң бақылауға алынған. Қар суын бөгеу және бағыттау үшін қорғаныс дамбалары салынуда. Бөгеттер мен тосқауылдар нығайтылып, әлсіз тұстары қайта жөнделуде. 2. Азаматтық қорғаныс және тұрғындарды дайындау. Су тасқыны қаупі жоғары кезеңде халықты алдын ала хабардар ету жүйесі іске қосылады. Жергілікті радио және хабар тарату қызметі арқылы ескерту хабарламалар беріледі. Сонымен қатар: Мектептер мен мекемелерде оқу-жаттығу шаралары ұйымдастырылады. Халыққа эвакуация жолдары мен қауіпсіз орындар көрсетіліп, түсіндірме жұмыстары жүргізіледі. Құтқару топтары мен техника резерві дайын тұрады.
- Жасыл белдеу және орман отырғызу. Бәйдібек ауданында тау бөктерлерінде ағаш отырғызу жұмыстары жүргізілуде. Бұл шаралар топырақты судан қорғап, су тасқыны қаупін азайтуға бағытталған. Ағаш тамырлары жерді бекітіп, су ағынының жылдамдығын төмендетеді.
- Құрылыс нормаларын сақтау. Су тасқыны жиі болатын аймақтарда үй салуға шектеу қойылып, жаңа құрылыстар жобалық талаптарға сай бекітіледі. Әсіресе төмен орналасқан ауылдарда жеке тұрғындардан қорғаныс жүйесін жасау талап етіледі.
- Қоғамдық бақылау және тұрғындардың жауапкершілігі. Әрбір тұрғын өз ауласы мен ауылындағы су өткізу жүйелерін таза ұстап, суағарларды бітеп тастамауы тиіс. Бұл – жеке азаматтық жауапкершілік. Сондай-ақ, қауіпті маусымда малды қауіпсіз орынға көшіру, құжаттар мен бағалы заттарды сақтандыру – әрбір азаматтың өз отбасын қорғаудағы қадамы. Су тасқыны – табиғи апат. Бірақ бұл апаттан толығымен қорғануға болады. Ол үшін халықтың санасы мен билік органдарының әрекеті үйлесімді болуы тиіс. Түркістан облысы, Бәйдібек ауданында бұл бағытта бірқатар жұмыстар жүргізілуде. Дегенмен, бұл жұмысты күшейту – барша қоғамның ортақ міндеті. Табиғатқа қамқор болып, алдын алу шараларын дер кезінде жүргізсек, біз кез келген апатты еңсере аламыз.
Су тасқыны және сең жүру кезінде жарылайын деп тұрған жағалауда болу қауіпті, себебі судың тез ағуы оны шайып өтіп бұзады. Міне, сондықтан көктемде әсіресе өзеннің мұзы сетілуі және сең жүрген кезде балаларды қадағалауды мейлінше күшейткен жөн, олармен түсіндіру жұмыстарын өткізу қажет. Осы кезеңде көктемгі мұздың өте қауіпті екенін ұмытпау керек, ол сырт жағынан қатты секілді көрінсе де күн шуағы мен тұман су айдынының сетілуіне дейін оны қуыс, борпылдақ қылады. Мұндай мұз көліктік құралдарды айтпағанда адамның салмағында көтере алмайды. Көктемде су айдындарынан өтуге қатаң тыйым салынады. Әсіресе өзеннің сетілуі кезінде мұзда ойнауға жол берілмейді.Мұздан мұзға секіріп және жағалаудан алыстауға болмайды. Мұндай қылықтар әрине, қайғылы аяқталады. Су тасқыны кезеңінде, әсіресе су басатын жергілікті жерлерде үнемі радионы қосып қоюлары қажет, өйткені су күтпеген жағдайда келіп қалуы мүмкін. Алдын – алақауіпсіздік шаралары бойынша іс-шаралар өткізу қажет (қажетті азық-түліктермен,киім-кешекпен, ауыз сумен және т.б. қамдану), қажетті құжаттарды (төлқұжат, туу туралы куәлік) бір жерге жинап целлофан пакеттерге салып қою керек. Тәртіп бойынша су деңгейі болжамдалып және халық су тасқыны жөнінде алдын-ала құлақтандырылады. Су басқан ауданда қалған әрбір тұрғын өзін-өзі ұстап және көмек келетініне сенімді болуы керек. Дүрбелеңнің болуына жол бермеу мақсатында өзін дұрыс ұстап және қоршаған ортаға ықпал етіп, алдымен науқастарға, сосын балалар мен қарттарға көмек көрсету керек. Жергілікті атқарушы органдар және Азаматтық қорғау қызметтерінің көрсететін көмектерінен басқа әр адам өзі өміріне және су нысандарындағы қауіпсіздікке өзі жауапты. Көктемгі су тасқыны балалар үшін үлкен қауіп. Балалардың қорқыныш сезімдері қызығушылықтарынан әлсіздеу, ата-ананың және үлкендердің қарауысыз қалып, қауіпсіздік шараларын білмегендіктен олар опырылуға жақын жағалауда ойнап, кейде су айдынының мұзында сырғанайды. Осындай немқұрайлылық кейде қайғылы аяқталады. Көктемде балалардың ойнайтын жерлерін бақылауды күшейткен жөн. Балаларға әсіресе, сең жүру кезінде үлкендердің қарауысыз өзенге баруларына жол бермеңіздер; оларды өзендер мен көлдердің ашылуы кезінде мұзда болу қауіпті екенін ескерту керек. Балаларға су тасқыны кезеңінде өзін-өзі ұстау ережелері жөнінде айтыңыздар, оларға суда ойнауға тыйым салу қажет.
Су – өмірдің қайнар көзі. Бірақ ол табиғаттың тосын мінезімен келгенде, адамзатқа үлкен қауіп төндіруі мүмкін. Соның бірі – су тасқыны. Бұл табиғи апат күтпеген уақытта болып, тұрғындар мен қоршаған ортаға орасан зор шығын келтіреді. Су тасқынының зардабын азайту үшін тек алдын алу шаралары ғана емес, апаттың өзінде де сақтық шараларын дұрыс сақтау аса маңызды. Осы шығармада су тасқыны кезінде сақталуы тиіс негізгі қауіпсіздік ережелері мен адам өмірін сақтаудың жолдары туралы кеңінен сөз қозғалады. Су тасқыны – қауіпті апат. Су тасқыны — әдетте нөсерлі жауынның, қардың күрт еруінің, өзен-көлдерде су деңгейінің көтерілуінің немесе бөгеттер мен су қоймаларының бұзылуының салдарынан туындайтын табиғи апат. Бұл жағдай тұрғын үйлер мен жолдарды, ауыл шаруашылығы нысандарын су астында қалдырып, адамдардың өміріне қауіп төндіреді. Су тасқыны кезіндегі дұрыс әрекет – өмір мен мүлікті сақтап қалудың басты кепілі. Су тасқыны кезіндегі сақтық шаралары.
- Алдын ала дайындық. Апатты болжау мүмкін болмаса да, оған дайын болу – әр азаматтың міндеті: Су тасқыны жиі болатын аумақта тұратындар эвакуация жоспарын біліп, төтенше жағдайлар кезінде не істеу керектігін алдын ала үйренуі керек. Үйдің жоғарғы бөлігінде (шатыр, мансард) азық-түлік, ауыз су, киім-кешек, дәрі-дәрмек, құжаттар мен заряды толы телефонды сақтап қойған жөн. Электр құрылғыларын ажыратып, газ бен суды тоқтату туралы инструкциямен танысып отыру керек. Балалар мен қарт кісілерге қандай жағдайда қайда бару керектігін үйрету – аса маңызды.
- Су тасқыны басталғанда жасалатын әрекеттер. Су тасқыны басталғанда ең бастысы – сабыр сақтау және қауіпсіз жерге көшу: Радио немесе телефон арқылы төтенше жағдайлар қызметінің нұсқауын тыңдап, эвакуация туралы хабарландыруды күтеді. Егер судың көтерілу қаупі туындаса, биік жерге көшу керек. Үйде қалуға мәжбүр болсаңыз, шатырға немесе жоғары қабатқа шығыңыз. Электр тоғын сөндіріп, электр құралдарын судан қорғау қажет. Үй жануарларын қауіпсіз жерге көшіру де маңызды.
- Эвакуация кезінде сақ болу. Эвакуация кезінде келесі ережелерді сақтау қажет: Міндетті түрде құжаттарды, ақша, телефон, дәрі-дәрмек пен ауыз су алып шығыңыз. Топпен жүріп, балалар мен қарттарды бақылауда ұстаңыз. Терең судан, ағымы қатты жерлерден өтпеңіз – ағыспен бірге құлап кету қаупі жоғары. Автокөлікпен жүрсеңіз, толық су астында қалған жолдармен жүрмеңіз, себебі көлік істен шығуы немесе ағыс алып кетуі мүмкін.
- Су тасқынынан кейінгі сақтық. Апаттан кейін де қауіп толық сейілмейді: Үйге қайтар алдында төтенше жағдайлар қызметінің рұқсатын күтіңіз. Су кеткеннен кейін, үйді желдетіп, электр жүйесін тексермейінше қоспаңыз. Ластанған ауыз суды пайдаланбаңыз, тек қайнатылған немесе бөтелкедегі су ішіңіз. Су тасқыны кезінде таралатын жұқпалы аурулардың алдын алу үшін гигиеналық тазалықты сақтау маңызды. Балалар мен қарттар үшін арнайы сақтық шаралары
Су тасқыны кезінде ең осал топ – балалар мен қарттар. Сондықтан оларды ерекше қорғау керек: Балаларға судың қауіптілігі мен ережелерін ерте жастан үйрету қажет. Қарттар мен мүмкіндігі шектеулі жандарға көмек көрсететін арнайы адамдарды бекіту керек. Эвакуация орталықтарында олардың медициналық қажеттіліктері мен жайлылығы қамтамасыз етілуі тиіс. Су тасқыны – адам өміріне нақты қауіп төндіретін апат. Бірақ ол басталған кезде дұрыс әрекет етсек, үлкен шығынның алдын алуға болады. Су тасқыны кезіндегі сақтық шаралары – қарапайым, бірақ өмірлік маңызы зор ережелер. Сондықтан әрбір адам апатты жағдайда не істеу керектігін біліп, төтенше жағдайларға әрдайым дайын болуы керек. “Сақтықта қорлық жоқ” деген халық даналығы дәл осындай жағдайда үлкен мәнге ие. Табиғаттың тосын мінезіне дайын болсақ, кез келген апатты жеңіп шығуға болады.
Су – тіршіліктің негізі, өмірдің бастауы. Алайда табиғаттың тосын мінезі кейде осы тіршілік көзін апат көзіне айналдырып, ел мен жерге қауіп төндіреді. Соның айқын дәлелі – су тасқыны. Бұл табиғи құбылыс жыл сайын әлемнің әр түкпірінде орын алып, мыңдаған адамның өмірі мен тұрмысын қиындатады. Соңғы жылдары Қазақстанда да су тасқыны жиілеп кетті. Әсіресе Түркістан облысы, Бәйдібек ауданы тәрізді тау бөктеріне жақын орналасқан өңірлерде көктемгі қардың күрт еруі мен мол жауын-шашын салдарынан өзен-көлдер арнасынан асып, төтенше жағдайлар орын алуы мүмкін. Сондықтан бұл апаттың кезінде дұрыс әрекет ету – барша тұрғынның өміріне тікелей әсер етеді. Бәйдібек ауданындағы қауіп факторлары. Бәйдібек ауданы – табиғаты көркем, жер бедері таулы-қыратты аймақ. Мұнда көктем мезгілінде қар еріп, жауын-шашын мол түссе, шағын өзендер мен жылғалар арнасынан асып, іргелес ауылдарға қауіп төндіреді. Әсіресе Тастұмсық, Шақпақ, Боралдай өңірлері жыл сайын су тасқыны қаупі жоғары аумақтар қатарында. Осы себепті аудан әкімдігі мен төтенше жағдайлар қызметі жыл сайын тасқынға қарсы жұмыстар жүргізіп, халықты қауіпсіздік шараларына үйретіп отырады. Су тасқыны кезіндегі сақтық шаралары.
- Алдын ала дайындық. Бәйдібек ауданында су тасқыны жиі орын алатын ауылдарда эвакуациялық орындар, қауіпсіз бағыттар мен алғашқы көмек көрсететін пункттер белгіленіп отырады. Әрбір отбасы өз үйінің жанында орналасқан құрғақ әрі биік аумақты алдын ала анықтап қоюы керек. Құжаттар, ақша, дәрі-дәрмек, фонарь, тамақ пен су қоры арнайы жинақталып, қажет жағдайда алып шығуға дайын тұруы тиіс.
- Су тасқыны қаупі туған сәтте. Төтенше жағдайлар бөлімі мен әкімдіктен келген ескертулерге дереу құлақ асып, қауіпсіз орынға көшу қажет. Электр тоғын, газ бен суды толық өшіру керек. Үйде жалғыз қалмаңыз, балалар мен қарт кісілерді бірге алып жүріңіз. Өзен жағасындағы, сай-салалы жерлерге жақындауға болмайды – мұндай орындарда лай көшкіні немесе кенеттен судың көтерілуі болуы мүмкін.
- Эвакуация кезінде. Тұрғындар жергілікті әкімдік пен құтқару бөлімшелерінің бағыттауы бойынша ұйымдасқан түрде қозғалу қажет. Топпен жүру, көмекке мұқтаж жандарға қолдау көрсету – ортақ міндет. Егер жеке көлігіңізбен эвакуацияланатын болсаңыз, су басқан жолмен жүрмеу өте маңызды – тіпті 30 см тереңдіктегі ағын су жеңіл көлікті ағызып әкетуі мүмкін.
- Су тасқынынан кейінгі іс-әрекет. Төтенше жағдайлар қызметі рұқсат бермейінше, үйге қайтпау керек. Үйге кірген соң электр жүйесін толық тексертіп барып қосу қажет. Жергілікті су көздері ластануы мүмкін, сондықтан тек қайнатылған немесе арнайы су ішкен дұрыс. Тазалық пен жеке гигиенаға мұқият болу – су тасқынынан кейінгі жұқпалы аурулардың алдын алу үшін маңызды.
Балалар мен қарттарды қорғау. Бәйдібек ауданындағы мектептерде оқу-жаттығу сабақтары өткізіліп, балаларға су тасқыны кезінде не істеу керектігі үйретілуде. Ал ауыл әкімдіктері қарт кісілер мен мүмкіндігі шектеулі тұрғындарға арнайы көмек көрсетуді ұйымдастырады. Әр үй иесі осындай санаттағы жақындарын қорғауға алдын ала дайын болуы қажет. Су тасқыны – табиғаттың қатігездігі ғана емес, адам бейқамдығының да салдары. Сондықтан апат кезінде дұрыс әрекет ету – тек төтенше жағдайлар қызметінің емес, әрбір азаматтың міндеті. Бәйдібек ауданында бұл бағытта атқарылып жатқан жұмыстар қуантарлық. Алайда халықтың өз жауапкершілігі мен сақтығы болмаса, бұл шаралар өз нәтижесін бермейді. Сол себепті “сақтансаң – сақтайды” қағидасын ұмытпай, әрдайым қауіпсіздік ережелерін білу – өмір мен мүліктің сақталуының басты кепілі. Су – өмір, бірақ ол қауіпке айналмауы үшін әрбір адам дайын болуы тиіс.
Табиғи апаттардың бірі – су тасқыны. Ел аумағының табиғат жағдайына байланысты түрлі табиғи апаттар да болып тұрады. Мәселен, Қызылорда облысының кейбір аймақтарында су тасқыны болып, дарияға, су арнасына жақын орналасқан аумақтардағы тұрғын үйлерді су басу қауіпі басым. «Сақтықта қорлық жоқ» демекші, су арналарына жақын маңда орналасқан тұрғындар ұдайы су тасқынынан келетін қауіптің алдын алу қажет. Осы орайда өңір тұрғындары қауіптің боларын алдын ала сезген жағдайда үй ішіндегі техникалық заттар мен бағалы бұйымдарды ыңғайластырып, ең бастысы құжаттарды жадында ұстауы қажет. Егер сіз су арналарына жақын маңда немесе саяжайда тұратын болсаңыз келесі кеңестерді жадыңызда ұстаңыз.
– Техникалық заттар мен тоққа қосылған барлық затты қуат көзінен ажыратып, су өтпейтін жерге қою қажет;
– Есік-терезені қымтап жауып, ең құнды деген құжаттарды өзіңізбен алып жүріңіз;
– Барынша апат болатын аймақтан қандай жағдай болмасын алыс жүруге және ерте бастан қам жасап, көшуге тырысыңыз;
– Су тасқыны бола қалған жағдайда биік жерге шығуға тырысыңыз. Су көлемі сізге жетпейтініне көз жеткізіңіз. Құтқарушылар келгенге дейін көзге көрінетін жерде және қауіпсіз жерде болыңыз. Бұл сізді тауып алуға септігін тигізеді.
– Өзіңізбен құнды құжаттан бөлек, бір киер киіміңізді, уақытша ішпек-жемегіңізді және жылы көрпеше алып алыңыз.
– Суға ағып кетуі қауіпті болған жағдайда барынша жағаға ұмтылуға тырысыңыз. Тал бұталарын қармап қалуға, ық ретінде алып тастардың үстіне шығуға талпыныңыз. Қалай болғанда да сабыр сақтаңыз.
– Суда жүзуге тура келетін жағдай болса барынша сақтықпен барыңыз. Өйткені суық суда 3 минут тұруға болады. Ал арада 5 минут өткен соң ұстама ауруы басталуы мүмкін. Аяқ-қолыңыз тартылып қалмас үшін де абай болыңыз.
– Ең соңғы амал су ағысы қатты әрі сіз қармайтын ештеңе болмаған жағдайда, су бетінде қалқуға қауқарлы затты ұстап алыңыз. Бұл уақыт ұтуыңызға және көмек келгенше амалдауға көмектеседі. Су тасқыны кезінде әр адам малдың емес, жанның жайын ойлау қажет. Себебі ең басты құндылық адам өмірі екенін естен шығармаңыз.
