ҚР Парламенті Сенаты депутаттары Әли Бектаев, Мұрат Қадырбек, Әлішер Сатвалдиев Төлеби ауданына арнайы іс-сапармен келді. Халық қалаулылары «QazaqBitum Processing» ЖШС өндірісімен танысып, мекеме қызметкерлерімен тілдесті. Кәсіпорында 2022 жылы модернизациялау жүргізіліп, жеке кәсіпкердің қаражаты есебінен 550,0 млн теңгеге полимерлі битум өндейтін ПБВ-қондырғысы орнатылып, жобалық қуаттылығы жылына 216 000 тонна ПБВ-полимерлі битумы өндірісін ашты. Битум зауыты бүгінгі күнге автокөлік жолдарына арналған битум өнімдерін шығарады: БНД 60/90, БНД 70/100. Өнімдерін республика ішінде, және Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан елдеріне экспорттайды. Депутаттар кейіннен Кемеқалған ауылдық округіндегі Қарақуыс су қоймасы мен «Қазығұрт бақтары» АШӨК жеміс-жидек өңдеу цехының жұмысына көңіл бөлді. Жалпы құны 1 миллиард 650 миллион теңгені құрайтын шаруашылықта қазір алманың Гренни смит – 50000, Айдаред – 50000, Голден делишес – 115000, Гала – 50000 аталатын төрт сорты өсірілуде. Көшеттер осы жергілікті аймаққа өте ыңғайлы. Қарқынды баудың өнімділігі артып, 300-350 центнерге дейін өнім жиналуда. «Гренни Смит», «Айдаред», «Голден делишес», «Гала» сортты алмаларын еліміздің барлық өңірлерімен қатар алыс-жақын шетелге экспортталады. Ағымдағы жылы алма өнімдерінен табиғи шырын дайындайтын цехты іске қосуды жоспарлап отыр. Оның қуаты тәулігіне 1 тонна шикі өнімді өндіруге қауқарлы. Жобаның құны – 682 412 500 теңге. Сондай-ақ, өз қаражаты есебінен жеміс өнімдерін сақтауға арналған 500 тонналық қойма құрылысын аяқтауға жақын. «Мейр бейс» колледжі, «KAZPLAST» ЖШС-ның тігін цехында сала мамандарымен кездескен депутаттар Сенат отырысында қаралған заң жобалары, жыл көлемінде атқарылған жұмыстар барысын таныстырды.
Халық қалаулылары сапар барысында облыстық, аудандық мәслихат депутаттарымен кездесіп, еліміздегі саяси реформалар, Президенттің бастамалары, жаңадан қабылданған Заңдар туралы ой-пікірлерін айтып, алдағы жоспарларын таныстырды. Басқосуда Әли Әбдікерімұлы аудан аумағында 25 мың халықты ауыз сумен қамту бағытында Ақсу Жабағылы қорығындағы Бақырауық бұлағынан су тарту мәселесін шешу жолдарын талқылауға ұсынды. Нәтижесінде 12 елді мекенге ауыз су жеткізу мәселесі шешімін тауып, бұлақ басынан су тарту үшін екі жақты меморандум түзіліп, келісімге қол қойылды.Басқосуда депутаты Мұрат Қадырбек Сенат отырысында қабылданған Заңдар мен енгізілген өзгерістерді баяндады.Аудандық мәслихат төрағасы Нұрлан Қойбағаров ономастикалық комиссия, жол сапасын қадағалаушы мекеме жұмысы, арендалық тұрғын үйдің төлемақысын өндіру, мемлекеттік қызметшілердің жалақысына қатысты сұрақтар қойып, сауалды жазбаша ұсынды. Облыстық мәслихат депутаты Ғалымжан Елшібай Төлеби ауданындағы 12 елді мекеніндегі ауыз су мәселесінің шешімін тапқанына ризашылығын білдірді. Жиын барысында Сенат депутаттары облыстық, аудандық мәслихат депутаттары қойған сұрақтарға жауап беріп, халықты толғандырған өзекті мәселелердің шешу жолдарына қатысты ұсыныс -пікірлерді тиісті орынға жеткізуге уәде берді.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері саяси, әлеуметтік және экономикалық тұрғыдан дамудың түрлі кезеңдерінен өтті. Елдің саяси жүйесін жетілдіру мәселесі әрқашан маңызды күн тәртібінде тұрды. 2019 жылдан бері басталған саяси реформалар, 2022 жылғы Қасіретті Қаңтар оқиғасынан кейін тіпті өзекті бола түсті. Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен жүзеге асып жатқан «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» формуласы – осы өзгерістердің жаңа саяси үлгісін қалыптастыратын басты бағдар болып отыр. Бұл формула мемлекетті басқарудың теңгерімді жүйесін құруды көздейді және демократияны нығайтудың, халық сенімін арттырудың, билік тармақтары арасындағы тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз етудің негізгі тетігіне айналуда. Формуланың мәні мен мағынасы. Күшті Президент. Мемлекеттің бірлігі мен тұрақтылығының кепілі; Елдің ішкі және сыртқы саясатын анықтайтын басты тұлға; Қауіпсіздік пен қорғаныстың негізгі тірегі; Қоғамдағы стратегиялық даму бағытын айқындайтын лидер. Ықпалды Парламент. Заң шығару саласында шешуші рөл атқарады; Мемлекеттік саясатты қалыптастырады; Үкіметке бақылау жүргізеді; Халықтың мүддесін білдіретін басты орган. Есеп беретін Үкімет. Парламент пен Президент алдында жауапкершілікті сезінеді; Қоғам алдында ашықтық танытады; Халықтың қажеттіліктеріне негізделген нақты жұмыс істейді; Атқарушы биліктің тиімділігін арттырады. Формуланың пайда болу алғышарттары. 1. Саяси жүйенің эволюциясы. 1990-жылдардан бері Қазақстан суперпрезиденттік басқару моделін ұстанып келді. Елдің тәуелсіздігі мен тұтастығын қамтамасыз ету кезеңінде бұл жүйе тиімді болды. Дегенмен, уақыт өте келе: саяси плюрализмнің дамуына; азаматтық қоғамның күшеюіне; халықтың саяси белсенділігінің артуына байланысты саяси жүйені жаңғырту қажеттілігі туындады.2. Қаңтар оқиғасы. 2022 жылғы қаңтарда орын алған оқиғалар билік пен қоғам арасындағы өзара сенімге сын болды. Халық: биліктің ашықтығын; әділдігін; есеп беруін талап етті. Осы оқиғалардан кейін Президент Тоқаев саяси жүйені түбегейлі өзгерту қажеттігін айтты. 3. «Жаңа Қазақстан» тұжырымдамасы. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев: «Біздің жолымыз – мықты Президент, ықпалды Парламент және есеп беретін Үкімет.» деп, ел дамуының жаңа саяси моделін жариялады. Бұл бағыт елде шынайы демократияны орнатудың, билік тармақтарының тепе-теңдігін қамтамасыз етудің негізгі шарты ретінде қарастырылды.
Формуланың негізгі мазмұны 1. Күшті Президент. Қазақстанда Президент: Конституцияны қорғаушы және ел бірлігінің кепілі; Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы; Мемлекеттік биліктің тұрақтылығын қамтамасыз етуші тұлға; Сыртқы саясаттағы басты өкіл. Алайда, Тоқаев реформалары Президенттің шексіз билігін азайтып: Президенттің партияға мүшелігін тоқтату; Президент өкілеттігінің белгілі бір бөлігін Парламентке беру; Президенттің жақын туыстарының саяси және экономикалық лауазымдар атқаруына тыйым салу сияқты маңызды қадамдарды жүзеге асырды.2. Ықпалды Парламент. Парламенттің күшеюі үшін: Сенат пен Мәжілістің рөлін нақты бөлу; Мәжіліске заң шығаруда көбірек өкілет беру; Мәжіліс депутаттарының санын арттыру; Пропорционалды-мажоритарлық сайлау жүйесін енгізу. Мәжіліс: Үкімет құрамын бекітеді; Заң жобаларын қабылдайды;Министрлердің есебін тыңдайды;Үкіметке сенімсіздік білдіре алады. Осылайша Парламент елдегі шынайы халық үніне құлақ асатын биліктің көрінісіне айналады. 3. Есеп беретін Үкімет. Үкімет: Мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асырады; Экономиканы басқарады; Халықтың әлеуметтік мәселелерін шешеді. Жаңа саяси модельде Үкімет: Парламент алдында есеп береді; Министрлердің Парламентте тыңдалуы жиілейді; Халықпен ашық диалог жүргізеді; Есеп беруді күшейтеді. Президент Тоқаевтың айтуынша: «Үкімет – халықтың қызметшісі, сондықтан ол қоғам алдында ашық әрі есеп беруге міндетті». Саяси реформалардың нәтижелері. Қабылданған өзгерістер. Президенттің партияға мүше болуына тыйым салынды; Мәжіліс пен мәслихат депутаттары аралас сайлау жүйесімен сайланады; Конституциялық сот құрылды; Прокуратура мен соттың рөлі күшейді; Халықтық бюджет, қоғамдық бақылау механизмдері дамыды. Формуланың ел дамуына ықпалы. Саяси тұрақтылық. Билік тармақтарының тепе-теңдігі қамтамасыз етілуде; Қоғамда сенім күшеюде; Мемлекеттік институттар нығаюда. Демократияны дамыту. Халықтың билікке әсер ету мүмкіндігі артты; Саяси партиялар арасында бәсеке күшейді; Қоғамдық кеңестердің рөлі өсті. Әлеуметтік әділдік. Әлеуметтік мәселелерге көбірек көңіл бөлінуде; Үкіметтің ашықтығы халықтың сенімін арттыруда; Экономикалық реформалар халықтың тұрмысын жақсартуға бағытталды. Халықтың көзқарасы. Халық арасында бұл формулаға қатысты пікірлер әртүрлі. Көпшілік: «Бұрынғыдай бір адамның қолында шексіз билік болмауы керек. Парламент пен Үкімет халық үшін жұмыс істеуі тиіс.» деп қолдайды. Дегенмен, кейбір сарапшылар: Парламент әлі де толық ықпал ете алмай отыр; Үкіметтің есеп беру мәдениеті дамымай келеді; Халықтың саяси сауаты жеткіліксіз деп, сын айтады. Қиындықтар мен кедергілер: Бюрократия мен формализм; Ескі саяси әдеттерден арылмау; Қоғамдық бақылаудың әлсіздігі; Саяси мәдениеттің төмендігі. Бірақ Президент Тоқаев атап өткендей: «Ешқандай өзгеріс бір күнде жүзеге аспайды. Бастысы – бағыт дұрыс». 2025 жылға дейін Қазақстанда: Парламенттің ықпалын одан әрі арттыру; Үкіметтің есеп беруін заң жүзінде күшейту; Саяси партиялар бәсекелестігін дамыту; Халықтың саяси мәдениетін көтеру; Жергілікті өзін-өзі басқаруды жетілдіру міндеттері тұр.
Қорыта айтқанда, «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» формуласы – Қазақстанның жаңа саяси бағытының өзегі. Бұл модель: тұрақтылық пен демократияны үйлестіреді; билік тармақтарының теңгерімін қамтамасыз етеді; халықтың ел басқаруға қатысуын арттырады. Бұл жол – Жаңа Қазақстанды құрудың және халықтың әл-ауқатын жақсартудың маңызды кепілі. Ең бастысы, бұл өзгерістер халықтың сенімін қайтарып, елімізді мықты, әділетті және ашық мемлекетке айналдыруға жол ашуда.
